Ο ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ. Ο ένατος μήνας του χρόνου και πρώτος του φθινοπώρου. Στα λατινικά Septem σημαίνει Επτά. Πήρε λοιπόν το όνομά του από το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, το οποίο είχε δέκα μήνες με πρώτο το Μάρτη και δέκατο τον Δεκέμβρη και ο Σεπτέμβρης ήταν ο έβδομος μήνας. Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας άλλαξε το ημερολόγιο και οι μήνες έγιναν 12 αφού προστέθηκαν ο Γενάρης και ο Φλεβάρης, ο Σεπτέμβρης πήγε ένατος στη σειρά, αλλά του έμεινε το όνομα από το παλαιό ημερολόγιο.
Την 1η του Σεπτέμβρη αρχίζει το γεωργικό έτος. Ξεκινούν οι προετοιμασίες για το όργωμα και τη σπορά, πρώτες στη σειρά γεωργικές εργασίες.
Ο λαός του έχει δώσει διάφορα ονόματα: ”Τρυγητή”, επειδή τότε τρυγούν τα αμπέλια. “Σταυριάτη”, από τη γιορτή του Σταυρού στις 14.
Ο τρύγος, που έχει αρχίσει από τον Αύγουστο σε μερικά μέρη, είναι μια δύσκολη και κοπιαστική δουλειά, και πρέπει να τελειώνει γρήγορα. Γι’ αυτό η παροιμία λέει πως τρία πράγματα είναι τα πιο δύσκολα:
Θέρος, τρύγος, πόλεμος.
Ο τρύγος αρχίζει νωρίς το πρωί για να αποφύγουν τη ζέστη και τον ήλιο. Πολλοί βοηθούν, φίλοι, γείτονες, γνωστοί. Τα σταφύλια φορτώνονται σε καλάθια ή κοφίνια και μεταφέρονται στο ληνό (πατητήρι), όπου οι πατητάδες ξυπόλητοι πατούν τα σταφύλια, να λειώσουν οι ρώγες και να τρέξει ο μούστος στο “ποδόχι” και μετά στο βαρέλι. Αυτή την εποχή πιάνουν δουλειά και οι βαρελάδες, και όπως λέει η παροιμία:
βαρελάδες και γαϊδάροι
ένα μήνα έχουν χάρη
οι βαρελάδες, δηλαδή, έχουν δουλειά και οι γαϊδάροι έχουν άφθονο χορτάρι και λιγότερη δουλειά.

Οι γιορτές του Σεπτέμβρη
Στις 8 Σεπτεμβρίου η Εκκλησία γιορτάζει το Γενέθλιο της Θεοτόκου. Στην Ιθάκη γιορτάζει το μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών, προστάτιδας του νησιού.
Στις 14 είναι η γιορτή της Υψώσεως του Σταυρού. Σύμφωνα με την παράδοση, η αγία Ελένη βρήκε σ’ ένα σημείο φυτρωμένο ένα φυτό που ευωδίαζε. Ήταν βασιλικός. Τότε κατάλαβε οτι στο σημείο αυτό βρισκόταν θαμμένος ο Σταυρός του Χριστού που αναζητούσε. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος τον σήκωσε ψηλά, τον ύψωσε, για να τον δει όλος ο λαός. Από τότε γιορτάζεται το γεγονός αυτό. Την ημέρα της γιορτής αλλά και ανήμερα φέρνουν στην εκκλησία αγκαλιές βασιλικό, ακόμα και γλάστρες. Είναι ημέρα νηστείας, γιατί, λένε, είναι “σταυρομάνα μέρα”.
Το Σεπτέμβρη, το μήνα του Σταυρού, “σταύρωνε και έπαιρνε” λένε, και κάνουν όλες τις προετοιμασίες για τη σπορά και περιμένουν να πέσουν οι πρώτες βροχές, τα πρωτοβρόχια. Είναι φυσικό ορόσημο στη ζωή τόσο των γεωργών όσο και των ναυτικών.
Οι ψαράδες δένουν τα πλεούμενά τους μέχρι την Άνοιξη, γιατί αρχίζει η κακοκαιρία. Έτσι “του Σταυρού σταύρωνε και δένε”. Δένουν το Σεπτέμβρη, την ημέρα της Υψώσεως του Σταυρού, και λύνουν την ημέρα της γιορτής της Σταυροπροσκυνήσεως που πέφτει Άνοιξη.
Ο Σεπτέμβρης είναι επίσης ο μήνας των εμποροπανηγύρεων. Οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι συγκεντρώνονται, ιδίως σε περιοχές με μεγάλη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή, όπως π.χ. στην Άρτα, για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.

ΑΝΤΡΕΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΤΟΣ
Φωτογραφία κειμένου, «Χαρακτικά για τους Μήνες» του Σπύρου Βασιλείου