ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΕΤΟ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ, 1813

Στην “Εφημερίδα των Ιωνικών (sic) Ελευθέρων Νήσων” της Ζακύνθου, που κατά το Ζακυνθινό ιστοριοδίφη κ. Ντίνο Κονόμο, ο οποίος και μου γνώρισε την ύπαρξή της (είναι η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στη Ζάκυνθο (1813), προπαγανδιστικό όργανο των Άγγλων στον αγώνα τους εναντίον των Γάλλων) δημοσιεύονται και ειδήσεις άσχετες με τους ναπολεόντειους πολέμους. Μεταξύ των ειδήσεων αυτών περιγράφονται πολλά από τα ευρήματα σε ανασκαφές που έγιναν από τον “κ. Φάιτ και άλλους ευγενείς Άγγλους”. Είναι γνωστό πως ανάμεσα στα χρόνια 1811 και 1814 έδρασε αρχαιοκαπηλικά στον Αϊτό της Ιθάκης ο αξιωματικός του βρετανικού στρατού και Διοικητής τότε του νησιού, Γκουϊττιέρα, Κορσικανός την καταγωγή. Κατά πάσα, λοιπόν, πιθανότητα, τα ευρήματα του “κ. Φάιτ και άλλων ευγενών Άγγλων” είναι εκείνα που συνηθέστερα αποδίδονται στον Γκουϊττιέρα, με την άδεια ή την προτροπή του οποίου έγιναν ολέθριες αυτές για τα αρχαιολογικά της Ιθάκης ανασκαφές, τα ευρήματα των οποίων φυγαδεύτηκαν ή καταστράφηκαν από ανθρώπους που σ’ αυτά δεν έβλεπαν παρά μόνο το χρυσάφι στην τιμή της τότε αγοράς.
Η “Εφημερίς των Ιωνικών (sic) Ελευθέρων Νήσων” περιγράφει εν εκτάσει πολλά από τα ευρήματα αυτά στα φύλλα της 29 (26ης Απριλίου, 1813) και 37 (19ης Ιουλίου, 1813), επειδή δε τα σχετικά κείμενα, μεταφρασμένα από τα αγγλικά σε ελληνικά της κακιάς ώρας, είναι εντελώς άγνωστα στους αμεσότερα ενδιαφερόμενους Θιακούς, τα παραθέτουμε εδώ παρμένα, με την άδεια του κ. Κονόμου, από τα πάντοτε τόσο ενδιαφέροντα “Επτανησιακά Φύλλα” του (1). Για να διατηρήσουμε την ατμόσφαιρα της εποχής αφήνουμε τα κείμενα όπως πρωτοδημοσιεύηκαν, χωρίς καμμιά δική μας συντακτική ή ορθογραφική επέμβαση.
Το πρώτο κείμενο, από το φύλλο της 26ης Απριλίου, 1913, έ.π., έχει ως εξής:
«Λαμβάνομεν την ευχαρίστησιν, κατά τας υποσχέσεις μας, να αρχίσωμεν να δώκωμεν εις φως, όσα παλαιά πράγματα ο κ. Φάιτ και άλλοι ευγενείς Άγγλοι σκάπτοντες το Βουνόν το ονομαζόμενον αετός εις την Ιθάκην εύρον.
Ένα στύλον χρυσούν περιεσχηματισμένον από ένα λεπτόν σύρμα, κατά μεν το μάκρος 23 δάκτυλα (2) χονδρά, κατά δε το πλάτος 4 όγδοα των αυτών, είχεν αυτός εις το κέντρον ένα στολήδι το οποίον ωμοίαζε με έναν κόμπον Γορδιανόν, δύω δάκτυλα και πέντε όγδοα κατά το μάκρος, ένα δάκτυλον και ένα όγδοον κατά το πλάτος. εν τω μέσω ευρίσκεται ένας πολυτιμος λίθος εγγεγλυμμένος, περιδεδεμένος με χρυσούν νήμα. περί αυτόν τον λίθον ευρίσκονται τέσσαρες γρανάται και τέσσαρα χρυσά ρόδα με επτά φύλλα το καθένα, και δύω άλλα με έξ. το πέριξ τούτου του στοληδίου περιορίζεται και τελευτά εξαίρετα δια μέσου χρυσών νημάτων εστριμμένων. είναι συνδεδεμένα με αυτό δύω δακτυλίδια, από τα οποία κρέμονται δύω κεφαλαί, τας οποίας ημπορούμεν να τας υποθέσωμεν, οτι παρασταίνουσι τον Βάκχον τον Ινδικόν. από μίαν από αυτάς τας κεφαλάς κρέμονται τρεις αλύσεις, ένα δάκτυλον κατά το μάκρος, και αποτελευτώσιν εις μίαν μικράν σφαίραν στρογγυλήν, η οποία παρασταίνει την κεφαλή μιας παπαρούνας με τέσσαρα φύλλα.
Ένα κομμάτι χάλκινον λυγισμένον έσωθεν, τέσαρα δάκτυλα και μισόν κατά το μάκρος, και μισόν μόνον κατά το πλάτος, περικεκαλυμμένον με λεπτομέρειαν από ένα χρυσόν λεπτόν, δουλευμένον εντελώς εις είδος σύρματος περιτετυλυγμένου. το κοίλον μέρος αυτού είναι ομαλόν. το κούρβον είναι γεμάτον από μασούρια με νήμα. εις το ένα άκρον είναι ένας κόμπος, ή ένα θυλικωτήρι. είναι όμως και τα δύω άκρα στολισμένα από μεγάλα τριαντάφυλλα.
Μίαν άλυσον εκ χρυσού λεπτοτάτου, η οποία είναι στολισμένη κατά τα άκρα της, ωσάν με ένα Κώνον με μίαν κεφαλήν Ταύρου, αυτή η άλυσος είναι συνθεμένη από ωραία χρυσά σύρματα, τα οποία, αγκαλά και περιπεπλεγμένα, είναι όμως πολλά ευλύγιστα. το δούλευμά της είναι ομοιότατον με εκείνο των αλύσεων των Ινδικών. το όλον μάκρος της είναι δάκτυλα 16 1/2.
Μίαν άλλην χρυσήν άλυσον 13 δάκτυλα κατά το μάκρος, δουλευμένην, ωσάν τας αλύσους της Βενετίας με διπλούς κρίκους, εις την οποίαν τα άκρα είναι δύω κεφαλαί λέοντος ωραιόταται. εις το στόμα της μιας κεφαλής είναι μία πέτρα γρανάτα δεμένη με χρυσάφι με μίαν βελόνην χρυσήν λυγισμένην κατά το έσωθεν.
Ένα στολήδι χρυσούν, ωσάν ένα δακτυλήδι πλατύ από το ένα μέρος, και σμικρυνόμενον κατά το πλάτος προς το άλλο. εις το ένα μέρος είναι μία μεγάλη κεφαλή ενός Λέοντος, ωραιότατα κατεσκευασμένη, και εις το άλλο μία μικρή, η οποία συναπαντάται με το στόμα της μεγάλης. αι κεφαλαί είναι κατεσκευασμέναι εκ χρυσού ομαλού, αλλά το επίλοιπον μέρος είναι συνθεμένον από πολλά σύρματα ελικοειδώς περιστριμμένα, και υφαμμένα με τέχνην εντελεστάτην.
Ένα χρυσούν δακτυλήδι, του οποίου το κέντρον παρασταίνει μίαν εικόνα μιας γυναικός ορθίου, ήτις είναι ανακεκαλυμμένη κατά την κεφαλήν. και κρατεί τον αριστερόν βραχίονα περιτετιλυγμένον εις το φόρεμά της, μετά δε του δεξιού ρίπτει θυμίαμα επάνω εις ένα μεγάλον λύχνον αναμμένον. τα άκρα του τα στολίζουσιν ολόγυρα διάφορα άνθη».
Η συνέχεια δημοσιεύεται στο φύλλο της 19ης Ιουλίου, 1813, έ.π., και έχει ως εξής:
«Το χερούλι ενός εργαλείου σιδηρού με ένα δακτυλήδι μικρόν εις την άκρην, εις το οποίον είναι κολλημένον ένα γαϊτάνι χρυσούν με σπηρία τα οποία υποθέτουν, οτι παρασταίνουσι κόκκους δάφνης. από το ένα μέρος του σιδηρού δακτυληδίου είναι τρία σπηρία, τα οποία τελειόνουσι με μίαν γρανάταν δεμένη με χρυσάφι, και με ένα μικρόν αγκίστρι χρυσούν. από το άλλο μέρος του δακτυληδίου 17 σπηρία κινητά εις μίαν κλωστήν χρυσήν, τα οποία τελειόνουσι με μίαν άλλην γρανάταν, και με ένα μικρόν αγκίστρι παρόμοιον με το πρώτον. εις το ίδιον μνημείον εύρηκαν διαφόρων λογιών κομμάτια εκ σιδήρου, και ένα εργαλείον χάλκινον, το οποίον το εμεταχειρίζοντο εις τα λουτρά, και από το οποίον ημπορούμεν να συμπεράνωμεν, οτι το ειρημένον χερούλι να ήτο κανενός σπαθίου, ή κανενός σκεύους ανήκοντος εις το λουτρόν.
Ένα όφιν χρυσούν εις το σχήμα ενός τριπλού δακτυληδίου με την κεφαλήν και την ουράν διπλωμένας, και με τα μεταξύ μέρη πλουμισμένα.
Ένα στεφάνι από μυρτίαν, υγιέστατον και αβλαβές, εκ χρυσού λεπτοτάτου, δέκα πέντε δάκτυλα χονδρά κατά το μάκρος.
Δέκα οκτώ φύλλα από δάφνην χρυσά, τα οποία εσύνθετον φανερά ένα στέφανον, εάν τα επροσκολλούσε τινάς εις κανένα πράγμα.
Εννέα φύλλα ελαίας χρυσά.
Ένα φύλλον χρυσούν, ενός χονδρού δακτύλου, και ενός τετάρτου κατά το μάκρος, και άλλου ενός δακτύλου κατά το πλάτος, με μία σφραγίδα εις το κέντρον, το οποίον υποθέτεται, οτι παριστάνει το άνθος του Ολεάνδρου (3).
Μίαν ωραιοτάτην κεφαλήν αργυράν μιας γυναικός, ήτις προκύπτει έξω από μίαν κυκλική βάσιν μιας διαμέτρου ενός τετάρτου του χονδρού δακτύλου, η ανύψωσις της κεφαλής είναι πέντε όγδοα, του αυτού δακτύλου. η παράστασις της όψεώς της είναι αξιοπρεπής και Βασιλική. όθεν υποθέτομεν με κάποιαν πιθανότητα να ειναι η κεφαλή μιας Πηνελόπης»
.
Π. Γ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βλ. “Επτανησιακά Φύλλα” του κ. Ντίνου Κονόμου, τόμος ΙΒ’, τεύχος Β’, Αθήνα 1984.
2. Δάκτυλα= ίντσες. Μια ίντσα ισούται προς 2,54 εκατοστά του μέτρου. Το ότι πρόκειται για ίντσα φαίνεται από την υποδιαίρεσή της σε όγδοα.
3. Ροδοδάφνης ή πικροδάφνης.