ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ (Γ΄ ΜΕΡΟΣ) ΑΛΛΟΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ

Σε τούτο το κεφάλαιο θα περιλάβουμε μόνο όσους έχουν πια περάσει στην καλύτερη ζωή. Όσοι δεν φαίνονται, είναι μόνο από δική μας άγνοια, αλλά και από έλλειψη πληροφοριών.

Χωρίς αμφιβολία η Ιθάκη έθρεψε επιφανείς άνδρες που διακρίθηκαν όχι μόνο μέσα στο νησί μας αλλά και σε άλλα μέρη του Ελληνισμού και στο εξωτερικό γενικότερα. Από το λαό της Ιθάκης βγήκαν επιστήμονες, κληρικοί, άνθρωποι των γραμμάτων καθώς και αγωνιστές της Ανεξαρτησίας. Γι’ αυτό, θεωρούμε σκόπιμο να καταχωρίσουμε σε τούτο το πόνημα ό,τι ξέρουμε ή ακούσαμε και ό,τι βρήκαμε γραμμένο σε ιστορήματα, διατριβές, εγκυκλοπαίδειες, ώστε το βιβλίο αυτό να γίνει για τους επερχόμενους όσο δύναται πιο ακριβές και πληροφοριακό.

ΑΝΔΡΕΑΣ Ι. ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ

Άνδρας ενάρετος, ευγενής και ευσεβής. Βουλευτής σε οκτώ Κοινοβούλια της Επτανήσου και Έπαρχος Ιθάκης. Έζησε 94 έτη και πέθανε στις 16 Ιουλίου 1881. Επιτάφιος πλάκα υπάρχει στο Γαρδελάκι.

ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ

Κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1858, σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Κατ’ αρχάς ήταν συνεργάτης του Αιώνος (1884-1887), ενδιαφερθείς όμως για τα κοινωνικά ζητήματα, ίδρυσε το περιοδικό ΑΡΔΗΝ (1886-1887) κοινωνικών τάσεων και συνέγραψε μελέτη για τη Γαλική Επανάσταση. Εξέδωσε το “Εγχειρίδιον του Εργάτου” (1891), το οποίο αριθμεί έκτοτε επτά εκδόσεις. Συγχρόνως ασχολήθηκε με τη διάδοση της χορτοφαγίας. Καθηγητής της Ελληνικής στην Οξφόρδη (1894-1899), εξέδωσε την ΕΡΕΥΝΑ. Το 1910 βουλευτής Αττικής και Κεφαλληνίας και Ιθάκης συγχρόνως. Δημιούργησε κίνηση στην Ελλάδα υπέρ της ίδρυσης αγροπόλεων, πέθανε το 1959.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ – ΓΡΙΒΑΣ

Ιατροφιλόσοφος, γεννηθείς στην Ιθάκη τον ΙΗ’ αιώνα. Σπούδασε στην Πάδοβα και στο Παρίσι. Εγκαταστάθηκε στην Πόλη και διακρίθηκε σαν επιστήμων ιατρός. Συνέγραψε την Ιστορία της Ιθάκης (1849) και Λεξικό Ενδόξων Ανδρών. Παντρεύτηκε τη θυγατέρα του άρχοντα Αριστάρχη. Επέστρεψε στη γενέτειρα και πέθανε το 1865.

ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

Ιατρός. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1840. Διδάκτωρ από την Πίζα το 1864. Μελέτησε επιστήμες στο Παρίσι και Λονδίνο. Εγκαταστάθηκε στο Γαλάτσι. Τιμήθηκε με παράσημο από τη ρουμανική κυβέρνηση. Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Γαλαζίου για πολλά χρόνια. Πέθανε το 1920.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

Νομικός, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1866. Κατέλαβε ανώτερες διοικητικές θέσεις και την Προεδρία του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός επί πολλά χρόνια.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

Δημοσιογράφος και συγγραφέας. Διευθυντής της “Εφημερίδος” της Αλεξανδρείας. Παντρεύτηκε τη διάσημη ζωγράφο Θάλεια Φλωρά, ικανή προσωπογράφο που ζωγράφισε και τους Βαλκανικούς πολέμους.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ

Γεννήθηκε στην Ιθάκη. Ιατρός ο οποίος δεν εξάσκησε την επιστήμη του, αλλά αφοσιώθηκε στη συγγραφή της ιστορίας της Ιθάκης, έργο στο οποίο δαπάνησε όλη του τη ζωή, μέχρι τα γηρατειά του. Δεν είχε την τύχη να δει εκδιδόμενο το μεγάλο του αυτό έργο. Οι κληρονόμοι του κατόρθωσαν να εκδώσουν τον πρώτο από τους έξι τόμους. Θεωρείται δυυστύχημα για την ιστορία της νήσου η μη αποπεράτωση της έκδοσης αυτής, που τα χειρόγραφα πρέπει να βρίσκονται στα χέρια των κληρονόμων του. Διετέλεσε για χρόνια αρχειοφύλακας Ιθάκης και υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΣΦΥΡΗΣ

Καθηγητής της γεωοικονομίας και γεωπολιτικής στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών. Γεννήθηκε το 1837 στην Ιθάκη. Σπούδασε στην Αθήνα και Γερμανία. Έγραψε: “Ανθρωπογεωγραφία και Στατιστική” (γερμ. Λειψία 1911), “Πυθέας ο Μασσαλιώτης” (1912), “Ελλάς και Ιταλία” (γερμ. Δράσδη, GLOBUS, 1916), “Η Ελλάς και η Διεθνής” (γερμ. Βέρνη, 1917) “Κοινωνία των Εθνών και Βαλκανική Ένωσις Φ” (γερμ. Ζυρίχη, ZUSLI, 1919), “Αι Ελληνογαλλικαί Σχέσεις” (Γαλ. Παρίσιοι, 1922) κ.ά.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ

Λόγιος και δημοσιογράφος (1880-1947). Γεννήθηκε στην Ιθάκη και εκπαιδεύτηκε στη Ρουμανία, απ’ όπου επέστρεψε στην Ελλάδα. Διετέλεσε συνεργάτης σε διάφορες εφημερίδες, Σκριπ, Πολιτεία, Εστία, Πρωΐα κ.ά. Το 1912 πολέμησε στο Τάγμα των Γαριβαλδινών. Έλαβε μέρος και στον πόλεμο του 1913. Εξέδωκε τόμο με τις εντυπώσεις του από αυτόν τον πόλεμο. Κατά την Κατοχή προσχώρησε στην Αντίσταση. Το 1960 εκδόθηκε “Εκλογή” από το έργο του.

ΠΑΝΑΓΗΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ

Λογοτέχνης και λόγιος (1912-1970). Γεννήθηκε στην Ιθάκη. Σπούδασε Νομικά και ασχολήθηκε με την αρχαία φιλολογία, θρησκειολογία, κοινωνική ανθρωπολογία, τις οποίες επιστήμες αυτός πρώτος εγνώρισε στην Ελλάδα. Έκαμε πολλές μεταφράσεις αρχαίων κειμένων. Ο Λεκατσάς, παρ’ όλον οτι έδωσε μεγάλο έργο μεταφραστικό και ιστορικό, θα μείνει στα γράμματά μας ως “ο μεταφραστής του Πινδάρου και του Ευριπίδου”, συνεχιστής εμπνευσμένος και δημιουργικός της μεγάλης μεταφραστικής παράδοσης του δημοτικισμού. Σπουδές και ταξίδια στο εξωτερικό δεν έκανε, κατόρθωσε όμως να φέρει όλη τη βιβλιογραφία της Ευρώπης και της Αμερικής στην Ελλάδα. Αφιέρωσε όλη τη ζωή του, όλη την ψυχή του, όλες τις αναμφισβήτητες ικανότητές του, όλους τους χυμούς της πληθωρικής και μεγαλοπράγμονης ιδιοσυγκρασίας του στη μελέτη, τη σπουδή και την έρευνα… (Γ. Βαλέτας, Νέα Εστία, Οκτ. 1979)

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΖΑΒΟΣ

Ιατρός από την Ιθάκη. Γεννήθηκε κατά τον ΙΗ’ αιώνα, από ευγενική οικογένεια. Σπούδασε στην Ιταλία, όπου έλαβε το δίπλωμα της ιατρικής. Κάτοχος της ελληνικής, λατινικής και ιταλικής φιλολογίας ως και των φυσικομαθηματικών, ήρθε στην Ελλάδα όπου μυήθηκε εις τα της Φιλικής Εταιρείας. Για λίγο χρόνο άσκησε με επιτυχία την ιατρική, κυρίως όμως ασχολήθηκε με την προπαρασκευή και τη διεξαγωγή της Επανάστασης του 1821. Πολλές φορές διεξήγαγε με επιτυχία λεπτότατες συνεννοήσεις, όπως π.χ. για το ζήτημα της παράδοσης των εις την Επτάνησο καταφυγόντων Σουλιωτών και Χριστιανών πολεμιστών, την οποία αξίωνε ο Αλή Πασάς, διότι διαφορετικά απειλούσε να καταστρέψει τη Λευκάδα. Μετά τον Αγώνα επιδόθηκε στην πολιτική, και έγινε μέλος της επιτροπής για τη σύνταξη του Ιονίου Συντάγματος. Εξελέγη βουευτής των νήσων Παξών, Ιθάκης και Κυθήρων και στάλθηκε στο Λονδίνο σαν εκπρόσωπος της Γερουσίας, όπου προσφώνησε ελληνικά τον Βασιλέα Γεώργιον της Αγγλίας κατά τη στέψη αυτού, και παρά του οποίου έλαβε το παράσημο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου. Πέθανε στην Ιθάκη το 1836 και κατέλιπε καταστατική Ιθάκης και μερικά περί χημείας. Οι Ζαβαίοι φαίνεται να είναι από παλιά κλάδος της οικογένειας Γαλάτη.

ΦΛΩΡΟΣ ή ΦΙΟΡΟΣ ΖΑΒΟΣ

Φιλικός από την Ιθάκη, ο οποίος εμπορευόταν στην Κωνσταντινούπολη και Βλαχία. Κατήχησε πολλούς στη Φιλική Εταιρεία, στην οποία φαίνεται μυήθηκε από τον συμπατριώτη του Νικόλαο Γαλάτη. Πρόσφερε πολλές υπηρεσίες χάρις στις διάφορες μετακινήσεις του, από τις οποίες αντλούσε πληροφορίες και διαφώτισε το κέντρο στην Κωνσταντινούπολη. Λίγο πριν την Επανάσταση έφθασε στην κυρίως Ελλάδα. Υπήρξε εκ των κατηχησάντων πολλούς στη Λιβαδειά, μεταξύ των οποίων τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Λάμπρο Νάκο και άλλους. Κατά την διάρκεια του αγώνα από την Επτάνησο βοήθησε με τροφές τους κατοίκους του Καλάμου και τους πολιορκημένους στο Μεσολόγγι.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΑΒΟΣ

Ιθακήσιος Φιλικός, ο οποίος με τον αδερφό του Φλώρο, εφοδίαζε τους πολιορκημένους στο Μεσολόγγι κατά τις διάφορες περιπέτειες της ηρωικής αυτής πόλης.

ΛΑΜΠΡΟΣ ΖΑΒΟΣ

Γεννήθηκε στην Ιθάκη. Πατέρας του ήταν ο Μαρίνος ή Μάρκος Ι. Ζαβός. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές στην Ιθάκη στάθηκε στην Ιταλία, όπου πήρε δύο διπλώματα, του πολιτικού μηχανικού και του αρχιτέκτονα, κατά τις αρχές του ΙΘ’ αιώνα. Ήταν ο πρώτος επιστήμονας μηχανικός της Ιθάκης, κάτοχος άρτιας εκπαιδευτικής μόρφωσης και ευρωπαϊκών γλωσσών. Όταν επανήθε ανέλαβε υπηρεσία στο νησί που βρισκόταν κάτω από την Αγγλική Προστασία. Μυήθηκε στα της Φιλικής Εταιρείας και αναμίχθηκε στις προπαρασκευές του Αγώνα στο οποίο ήταν αντίθετος ο Μέιτλαντ και η αγγλική κυβέρνηση. Αναγκάσθηκε να εκπατρισθεί στην Ιταλία, όπου έκανε επιστημονικές και καλλιτεχνκες μελέτες. Επέστρεψε στην Ιθάκη και αφοσιώθηκε στο πατριωτικό έργο του Αγώνα. Είχε μεγάλη περιουσία στην Ιθάκη και μ’ αυτήν συνέδραμε τον Αγώνα στέλνοντας στο Μεσολόγγι τροφές και πολεμοφόδια. Βρισκόταν σε τακτική αλληλογραφία με τον Μαυροκορδάτο και με άλλους πολιτικούς και στρατιωτικούς αρχηγούς. Έτσι δαπάνησε σχεδόν όλη την περιουσία του. Ήταν στενός φίλος του Καποδίστρια, ο οποίος, όταν ήλθε στην Ελλάδα Κυβερνήτης, τον πήρε κοντά του και του ανάθεσε την εκτέλεση των πρώτων μηχανικών και αρχιτεκτονικών έργων του κράτους. Εκτέλεσε την αρχική διαίρεση της χώρας σε Νομούς. Ανήγειρε πολλά δημόσια κτίρια. Έκτισε τον μεγαλοπρεπή Μητροπολιτικόν Ναό του Αγίου Νικολάου στη Σύρο και τον Στρατώνα του Ιππικού στο Άργος. Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη πήγε στην Επτάνησο και επέστρεψε όταν ήλθε ο Όθωνας στον θρόνο. Πέθανε το 1850 στην Αθήνα.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗΣ

Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1852 από πατέρα ιατρό, τον Παναγιώτη Κοκκίνη. Μετά το Γυμνάσιο, σπούδασε ιατρική στην Πίζα της Ιταλίας (1871-1875) και στο Παρίσι έως το 1877. Ήρθε στο Θιάκι και εξάσκησε την επιστήμη του και δεν θέλησε να μείνει στν Αθήνα όπου τον καλούσαν να γίνει καθηγητής Πανεπιστημίου. Προτίμησε την ήσυχη ζωή της γενέτειρας του για να εξασκήσει την ευεργετική του δράση χωρίς να αφοσιώνεται σε κέρδη. Τέλος δέχτηκε να γίνει δήμαρχος το 1902. Αποτελέσματα, δρόμοι, δενδροφυτείες, αγορές, υπόνομοι, γενική καθαριότητα και τελικά η Φιλαρμονική. Μόλις άρχισε η δεύτερη τετραετία του μεγάλου έργου του, πέθανε το 1908.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ε. ΚΟΛΥΒΑΣ

Ιατρός και Δήμαρχος Ιθάκης. Από τους διασημότερους σύγχρονους Ιθακησίους. Γεννήθηκε το 1871 ή 1872. Πέθανε το 1971, αιωνόβιος. Άριστος επιστήμονας με ειδικότητες χειρουργού και μαιευτήρα. Από την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας εξάσκησε την επιστήμη του, που την τελειοποίησε στην Ευρώπη. Ποτέ του δεν φάνηκε να σκέφτεται χρηματικά, γιατί όπου έβλεπε την ανάγκη βοηθούσε. Γνώριζε ξένες γλώσσες και ιδιαίτερα τα γερμανικά. Οι σημερινοί ώριμοι Θιακοί μπορεί να θεωρηθούν παιδιά του, γιατί στους περισσότερους απ’ αυτούς εστάθηκε φροντιστής της υγείας από την βρεφική τους ηλικία, εκτός που για πολλούς φρόντισε και την ασφαλή είσοδο στον κόσμο. Μειλίχιος και προσηνής προς όλους όχι μόνο σαν κουράντες και σαν κοινωνικό μέλος αλλά και σαν κάτοχος του αξιώματος του πρώτου πολίτη της πρωτεύουσας του μικρού μας νησιού. Με επιμονή και υπομονή πραγματοποίησε πολλά δημοτικά έργα με επιτυχία παρά τις εναντιότητες που συναντούσε. Η ύδρευση της πόλης μας είναι δικό του έργο και οι συνδημότες την ονόμασαν “το νερό του Κολυβά”. Από τα άλλα έργα του για την εξωράιση της πόλης είναι και η επιτυχημένη δενδροφυτεία που γι’ αυτή οι προκάτοχοί του προσπάθησαν με λίγα αποτελέσματα. Καλός οικογενειάρχης και παραδειγματικός επιστήμονας, άφησε εποχή στον τόπο μας με τη μακροχρόνια επαγγελματική του επίδοση και την επίσης μακροχρόνια δημαρχία του. Δυναμικός σπόρτσμαν, είχε επιμονή στο κυνήγι και στο ψάρεμα μέχρι τελευταία. Πάθος του ήταν ο εξωραϊσμός του Λαζαρέτου, που το ήθελε να μοιάσει με το Ποντικονήσι της Κέρκυρας.

Αφού παρουσιάσαμε δύο από τους πλέον διακεκριθέντες δημάρχους της πόλης, θα πρέπει να αναφέρουμε επίσης και τους άλλους Δημάρχους της Ιθάκης, που άφησαν εποχή.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΡΑΤΟΣ

Ιατρός, Δήμαρχος Ιθακησίων. Η δημαρχία του συνδέθηκε με την κατασκευή της δεξαμενής στο Χαμολιό. Έφεραν τα νερά από τις πηγές του Άη Σπυρίδωνα και του Παγανού και εγκατέστησαν το δίκτυο της ύδρευσης των συνοικιών με σιδηροσωλήνες. Από το ίδιο δίκτυο πήραν και πολλά σπίτια ιδιωτικά, πληρώνοντας δρχ. 30 το χρόνο. Ο Δήμος, για να εκτελέσει αυτό το έργο, δανείστηκε κεφάλαιο από τους Θεοφιλάτους, που ήταν τότε εφοπλιστές με ακμάζουσες εργασίες. Ο ιατρός Μαράτος και σαν επιστήμονας και σαν δήμαρχος έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως εντός και εκτός της Ιθάκης.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΛΗΣΜΑΣ

Δήμαρχος Ιθακησίων. Μεγαλέμπορος, εισαγωγεύς προϊόντων από το εξωτερικό, και ιδιαίτερα υφασμάτων από την Ευρώπη, δια το μεγάλο του εμπορικό κατάστημα. Επίσης εξαγωγέας προϊόντων της Ιθάκης σε μεγάλες ποσότητες προς το εξωτερικό, όπως κρασιών και λαδιών. Η δημαρχία του άφησε εποχή στον τόπο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ε. ΒΡΕΤΤΟΣ

Ιατρός, δήμαρχος Πολυκτορίων. Επί μακρύ χρονικό διάστημα ο διακεκριμένος ιατρός στάθηκε ο πρώτος πολίτης της βορείου αυτού Δήμου του νησιού μας. Από την ξεχωριστή οικογένεια που έδωσε γιατρούς και στρατιωτικούς που διέπρεψαν από τα τέλη του περασμένου αιώνα. Έχαιρε εκτιμήσεως, πολύ από την κοινωνία, και το πέρασμά του άφησε εποχή.

Όπως βλέπουμε, οι Θιακοί είχαν προτίμηση στο να εκλέγουν γιατρούς για δημοτικούς τους άρχοντες. Φυσικά, υπήρξαν και άλλα ξεχωριστά πρόσωπα στη θιακιά κοινωνία αλλά όλα τους σχεδόν ήταν σε δράση στο εξωτερικό και στα καράβια.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ι. ΛΕΚΑΤΣΑΣ

Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1870 και νεότατος μετανάστευσε στην Αυστραλία όπου γρήγορα προόδευσε και έγινε πλούσιος. Κατασκεύασε το πρώτο θέατρο πολιτισμένου βαθμού, που υπάρχει σήμερα στη Μελβούρνη. Πάντα ήλθε πρόθυμος βοηθός σε κάθε εθνικό έρανο. Πρόσφερε μεγάλα ποσά κατά τους διάφορους πολέμους μας υπέρ χηρών και ορφανών πολέμου. Είναι γνωστή η δωρεά του στην Ιθάκη περί ασύλου και διαγνωστικού κέντρου. Διατέλεσε άμισθος Πρόξενος στη Μελβούρνη και εξόδευσε από δικά του για να κρατάει σε περιοπή το Ελληνικό Προξενείο.

ΟΙ ΑΔΕΡΦΟΙ ΣΤΑΘΑΤΟΙ, ΟΘΩΝ, ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Τα τρία αυτά αδέρφια ήταν τέκνα του Αντωνίου Σταθάτου και της συζύγου του Ανδριάνας, το γένος Βλασσοπούλου. Ο πρώτος έμαθε γράμματα στο Λύκειο της Ιθάκης και πήγε στη Ρουμανία κοντά στους πρωταδέλφους του αδελφούς Θεοφιλάτου, Πάνο, Γιάννη και Αντώνη. Σύντομα προσκάλεσε τα δύο αδέρφια του Διονύση και Κων/νο, από τα οποία ο μεν Διονύσης εξειδικεύθηκε στα μηχανικά, ο δε Κων.νος σπούδασε στην Τεργέστη. Συνεργάσθηκαν με επιτυχία και αποτελεσματικά ώστε γρήγορα ίδρυσαν τη σπουδαιότερη ελληνική εφοπλιστική οργάνωση “Θεοφιλάτος – Σταθάτος”, με παγκόσμια φήμη. Δεν άργησαν να μείνουν μόνοι τους ως “Αδερφοί Σταθάτου” και ξάπλωσαν τις δουλειές τους δημιουργώντας ολόκληρο στόλο από ποταμόπλοια και ρυμουλκά και συνακόλουθα από φορτηγά του ωκεανού. Με τον καιρό εχώρισαν τα αδέρφια και περιορίσθηκαν ο καθένας σε δικό του κύκλο εργασιών, κατεβαίνοντας στην συνέχεια στην Ελλάδα. Επί δεκαετίες στολίζονταν οι ωκεανοί και τα μεγάλα υπερπόντια λιμάνια με τα οικόσημα των Σταθάτων, σαν τα έφερναν τα φορτηγά τους απ’ άκρη σ’ άκρη στην υδρόγειο, οι δε επιχειρήσεις τους στάθηκαν σχολειά στελεχών και κατωτέρων του εμπορικού μας ναυτικού. Αμέτρητοι Θιακοί και άλλοι Έλληνες έβρισκαν απασχόληση και μάθηση κοντά τους. Και τα τρία αδέρφια παρασημοφορήθηκαν από την κυβέρνηση. Ο Δημήτρης Σταθάτος του Διονύση, εγκαταστάθηκε στην Αγγλία κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα, και η φίρμα Σταθάτος υπάρχει ακόμα στο Λονδίνο με τη διεύθυνση νεότερων άμεσων συγγενών τους. Περιγραφές και πληροφορίες σε άλλα κεφάλαια του βιβλίου (σ.σ. Οι Σταθάτοι ήταν αρχικά Πεταλάδες και διακρίθηκαν με το όνομα του προγόνου των Στάθη Πεταλά).

ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΦΙΛΑΤΟΣ

Μεγάλη θιακιά και πανελλήνια φυσιογνωμία. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1827 και αφού έμαθε τα εγκύκλια, 16 ετών έφυγε και πήγε στη Ρουμανία, όπου δεν γινόταν μέχρι τότε λόγος για τους Ιθακησίους. Είχαν προηγηθεί οι Κεφαλλονίτες και οι Σπετσιώτες, στη μεταφορική κίνηση του Δούναβη. Στο Γαλάτσι εργάσθηκε για μερικά χρόνια στις δουλειές του ομογενούς Σακομάνου και κατόπιν πήγε στον Σουλινά όπου ίδρυσε το κέντρο των εργασιών του. Συγχρόνως συμπλήρωνε και τη μόρφωσή του, μαθαίνοντας αγγλικά, ιταλικά, ρουμανικά και ρωσικά και αποκτώντας γνώσεις ναυπηγικές και μηχανικές. Σ’ εποχή που η Ελληνική Ναυτιλία δεν είχε κανένα ατμόπλοιο και οι Χιώτες και άλλοι αιγαιοπελαγίτες αγόραζαν παλαιά ιστιοφόρα, αυτός αγόρασε μαζί με τους δικούς του τα πρώτα ατμόπλοια. Οι Άγγλοι τον έκαμαν πρόξενό τους στον Σουλινά. Τους υπέβαλε ένα υπόμνημα περί της θέσης των Ελλήνων στον Δούναβη που το δημοσίευσαν οι Τάιμς και το σχολίασαν.

Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Βραΐλα και εργαζόταν γεινικά για την πρόοδο της Ελληνικής Ναυτιλίας, όπου όμως βρήκε μεγάλη αντίδραση από την Αυστριακή Εταιρεία του Δούναβη (σ.σ. βλ. και άλλες σελίδες του βιβλίου). Κοντά του, όπως προόδευσε το Θιακό Ναυτικό, προόδευσαν και οι Θιακοί ναυτικοί. Διείδε οτι το σύστημα των ελικοφόρων ατμοπλοίων ήταν καλύτερο από των τροχοφόρων και πρώτος το εφάρμοσε.

Κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866, κάλεσε και μίλησε στους προύχοντες της Ελληνικής Κοινότητας και έδωσε 20 χιλ. φράγκα χρυσά εξ ιδίων του και την ίδια μέρα μαζεύτηκε το ποσό των 200 χιλ. φρ. χρ. Συγχρόνως ο ίδιος συντηρούσε στο Θιάκι 100 οικογένειες Κρητών προσφύγων.

Το 1870 κατέβηκε στην Ελλάδα. Το 1878 με τη Θεσσαλική και Μακεδονική Επανάσταση έδωσε και χρήματα, αλλά και για μήνες πρόσφερε τα πλοία του στην υπηρεσία των Επαναστατικών Επιτροπών και της Κυβέρνησης. Πέθανε στις 10 Δεκεμβρίου 1894.

Ο Γιάννης Θεοφιλάτος άφησε τα εξής τέκνα:

Τον Νικόλαο, που στάθηκε για πολλά χρόνια ναυτικός πράκτωρ στο Κάρδιφ. Τον Γρηγόρη αρχιναυπηγό του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, τον Σπύρο και τέλος τον Δημήτρη, που η δράση του στους ναυτιλιακούς τομείς Ευρώπης και ΗΠΑ στάθηκε πολύπλευρη, και στον πολιτικό τομέα και σε εθνικά ζητήματα.

Ο Σπύρος του Πάνου υπήρξε για πολλά χρόνια ναυτικός πράκτωρ στη Γένοβα, όπου έμεινε για πάντα, όπως δείχνει το επιβλητικό οικογενειακό μαυσωλείο στο ελληνορθόδοξο τμήμα του Καμποσάντο.

Άλλος θεοφιλαταίικος κλάδος, το σπίτι του Περικλή, τελείωσε στην Αμβέρσα τη ναυτοπρακτορική του δράση. Αυτός, όπως και ο Σπύρος της Γένοβας, δεν άφησαν άρρενες απογόνους. Στην Πολωνία επίσης έδρασε συγγενικός θεοφιλαταίικος κλάδος, όπου πλούτισαν αφού έγιναν και ιδιοκτήτες απέραντων δασών στην Κρακοβία.

Μια εκδοχή για τον Νίκο του Κάρδιφ έλεγε οτι η συγγένεια είχε την καταγωγή του από το Σούλι και βρέθηκαν πρόσφυγες στο Θιάκι έχοντας αρχικό επώνυμο Πεταλάδες. Συνακόλουθα άλλαξε το επώνυμο από κάποιο Θεόφιλο πάτερ – φαμίλια και αυτό φαίνεται στο κτητορικό της εκκλησίας τους, στα 1738. Αυτό επίσης έγινε και με τον άμεσο συγγενικό τους κλάδο, τους Σταθαταίους, από κάποιον Στάθη αδερφό του Θεόφιλου.

ΠΑΝΟΣ ΠΕΤΑΛΑΣ

Γόνος παλαιάς οικογενείας της Ιθάκης όπου γεννήθηκε και πέθανε το 1909, παλαίμαχος του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού. Νεότατος κράτησε με τιμή την Ελληνική Σημαία στη Ρουμανία. Στη συνέχεια ήλθε στην Ελλάδα, και έγινε ο θεμελιωτής της συστηματικής εκμετάλλευσης των ατμοπλοϊκών μας συγκοινωνιών. Επειδή έβλεπε οτι η “Ελληνική Ατμοπλοΐα” της Σύρου δεν κατόρθωνε να εμποδίσει την ατμοπλοΐα “Λλόυδ Αουστρίακο” από του να υπεισέλθει στην εκμετάλλευση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών μας, ζήτησε από την κυβέρνηση να αναλάβει αυτός με τα ατμόπλοιά του “Πελοπόννησος” και “Κωνσταντίνος” την συμπλήρωση του έργου της Ελληνικής Ατμοπλοΐας, με σκοπό την πρόληψη της διαρροής του ελληνικού χρήματος στην Αυστρία. Επειδή η κυβέρνηση αρνήθηκε να τους δώσει την άδεια, ο Πεταλάς ανέλαβε αυτοβούλως το έργο, καταδιωχθείς για τούτο, τα δε ατμόπλοιά του έμεναν αργά με καταπληκτική ζημιά. Όταν το 1866 άρχισε η Κρητική Επανάσταση πρόσφερε τα πλοία αυτά αφιλοκερδώς για τη μεταφορά τροφών, πολεμικού υλικού και προσφύγων, επισύρας την εκτίμηση του Κ. Δεληγεώργη, υπουργού επί των Εσωτερικών της “Συμμαχικής Κυβερνήσεως”. Ο Δεληγεώργης σαν υπουργός της “Οικουμενικής” έσπευσε να υιοθετήσει τας περι ελευθέρας ακτοπλοΐας αντιλήψεις του Πεταλά, κατάρτισε το 1878 σχέδιο νόμου, το οποίο όμως άφησε αψήφιστο λόγω του θανάτου του. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, το μεν “Κωνσταντίνος” καταστράφηκε από πυρκαγιά, το δε “Πελοπόννησος” εκποιήθηκε. Τα πράγματα όμως δεν βράδυναν να δικαιώσουν την διορατικότητά του και άρχισαν να εκδίδονται άδειες, σε άλλους όμως. Πολλάκις δόθηκε αφορμή να γίνει εύφημος μνεία των άτυχων αγώνων του Πεταλά, σε άρθρα που δημοσιεύθηκαν στον Τύπο και ιδιαίτερα στην Ακρόπολη, από τους Π.Γ. Κοτσοβίλη, Ελ. Γαβριηλίδη και Εμμ. Σ. Λυκούδη.

Από προφορική παράδοση ακούσαμε, και τα ακόλουθα:

Διονύσης και Πάνος, αδερφοί Πεταλά, ήταν εφοπλιστές στην Οδησσό. Πολύ φανατικοί πατριώτες, και σαν Θιακοί και σαν Έλληνες. Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 είχαν αγοράσει ένα ατμόπλοιο, το “Πελοπόννησος” περίπου 300 τόνων. Πλοίαρχος ο Βησσαρίων Μάντζαρης. Το έφεραν στο Θιάκι για νηολόγηση. Έγινε μεγάλη διασκέδαση μέσα και έκαμαν το γύρω του νησιού και κατόπιν του λιμένος, αλλά το κάθισαν στα ρηχά μέρα στον Άι Γεώργη στο Γιαννισκάρι. Ωστόσο κατάφεραν και το ξανάπλευσαν.

Τα παραπάνω δείχνουν οτι οι Θιακοί στάθηκαν πάντα πρωτοπόροι και στην ακτοπλοΐα, νομίζω δε οτι ο Πεταλάς, που αναφέρει ο Λυκούδης, είναι η νηολογήσας στην Ιθάκη το 1875 το μικρό φορτηγό “Πελοπόννησος” που φαίνεται στον πίνακα Ι και με αυξ. αρθ. 5.

Στη σειρά  των Θιακών που διακρίθηκαν πρέπει να προσθέσουμε και τους γηγενείς καλλιτέχνες που παρουσιάσθηκαν στον τόπο κατά τον περασμένο αιώνα, που μερικοί γέροντες μπορεί να τους θυμούνται ακόμη.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΡΑΤΣΟΣ

Αγιογράφος, μαθητής του ιερομόναχου Λαυρέντιου Ηλίκη, του εξ Ίμβρου, που εφημέρευσε στο Γαρδελάκι γύρω στα 1845, πέθανε στα 1862, και ετάφη στον Άγιο Σπυρίδωνα – Μπαζίγο. Ο Γράτσος άφησε πολλά δείγματα της τέχνης του σε εκκλησίες του τόπου μας. Με τα έργα αυτά, φαίνεται να ξεπέρασε τον δάσκαλό του. Γνωρίζουμε οτι πήγε στη Ζάκυνθο για να τελειοποιηθεί, που ήταν τότε δυναμικό κέντρο πνευματικής εκδήλωσης στα Επτάνησα, αλλά και όπως μας είπαν παλαιοί, πήγε και στην Ιταλία για παραπάνω τελειοποίηση της τέχνης του. Τα δυναμικότερα έργα του Γράτσου είναι το Δωδεκάορτο που σώθηκε όλη σχεδόν η σειρά και οι Αποστολικές εικόνες του τέμπλου, μεγάλου μεγέθους, σαν τις Δεσποτικές, στο Γαρδελάκι. Ήταν ολόσωμες και μόνο τέσσερες άφησε ο σεισμός του 1953. Ζωγραφίστηκαν όλες το 1856. Κάποτε, πριν από τους σεισμούς, ένας περαστικός Ισπανός ζωγράφος που τις είδε, με ρώτησε: “Που βρέθηκε αυτή η Θεοτοκοπουλική γραμμή στο νησί σας;” Του απάντησα: “Μα, ο Γκρέκο δεν ήταν Έλληνας; που έφερε την τέχνη του στην πατρίδα σας;” Το παραδέχτηκε.

Άλλα μνημειώδη έργα του Γράτσου είναι η εικονογράφηση των τέμπλων και των ουρανίων των δυο Αγίων Σπυριδώνων, Μπαζίγου και Παλάτια, με όλες τις Αποστολικές και τα Δωδεκάορτα. Φαίνεται να ήταν τεχνίτης και σε τοιχογραφίες, από μια υπογραφή του που σώζεται στον τοίχο της Προθέσεως στη Μαρουλάτη και των μεγάλων Αποστολικών του Μπαζίγου. Άφησε πολλά δείγματα της τέχνης του σε πολλές εκκλησίες της Χώρας και των Χωριών, καθώς και σε φορητές εικόνες ιδιωτών. Διακρνόταν για τη λεπτότητα της γραμμής στα πρόσωπα των αγίων του και για τη μεταρσιωμένη τους έκφραση.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ

Ικανός αγιογράφος. Έργα του στόλισαν εκκλησίες της Ιθάκης, ιδίως στον Άγιο Νικόλα των Ξένων, και ιδιωτικές συλλογές. Πολλά αφάνισε ο σεισμός, όπως τις τοιχογραφίες του Αγίου Νικολάου ως άνω (που ελέγετο και του Καρβούνη) και άλλες στο Περαχωριό. Ο Γρίβας στην Ιστορία του λέγει οτι οι Καρβουναίοι ήταν αρχικά Φερεντιναίοι.

ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΜΗΝΟΣ

Εκκλησιαστικός καλλιτέχνης με πολύ σοβαρή επίδοση. Δεν είμαστε βέβαιοι που τελειοποιήθηκε στην πολύ διαλεχτή τέχνη του, η τεχνοτροπία του όμως μοιάζει με κείνη των Αντυπαίων από την Κεφαλλονιά που φιλοτέχνησαν το τέμπλο του Γαρδελακιού και ήταν φορείς της Επτανησιακής Σχολής. Εξαίρετο έργο του Κομηνού ήταν το τέμπλο του Ταξιάρχη στο Βουνάκι, που απ’ αυτό μέρος καταστράφηκε από το σεισμό του 1953. Ο θρόνος της εικόνας στα Καθαρά είναι δικό του έργο καθώς και ο άμβωνας και οι καναλάρχοι της μητρόπολης στη Χώρα. Έργο του επίσης το τέμπλο της εκκλησίας στη Λεύκη και τα τέμπλα των δυο Αγίων Σπυριδώνων στη Χώρα, που είναι όλα αυτά τα αχνάρια ρυθμού μπαρόκ, πολύ λεπτής τέχνης.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ – ΘΩΜΑΣ

Χρυσοχόος, κληρονόμος της οικογενειακής τέχνης. Μεγάλη η εξειδίκευση σε ιερά σκεύη εκκλησιών, κανδήλια, δισκοπότηρα, θυμιατά κλπ. Αρκετά σώζονται ακόμη στις εκκλησίες της Ιθάκης, μολονότι ο χρόνος μαζί με τον σεισμό τα έχει φθείρει όλα.

ΤΕΛΟΣ

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΩΝ. ΚΟΛΑΙΤΗΣ

ΙΘΑΚΗ 1988

Διαβάστε επίσης:

ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ (Α΄ ΜΕΡΟΣ) – ΚΛΗΡΙΚΟΙ

http://www.ithacanews.gr/epifanis-ithakisii-a%CE%84-meros-kliriki/

ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ (Β΄ ΜΕΡΟΣ) – ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ – ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

http://www.ithacanews.gr/epifanis-ithakisii-v%CE%84-meros-stratiotiki-agonistes/