ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΣΤΟ ΘΙΑΚΙ

Γενικά όπως παρατηρούμε και με τα λατρευτικά έθιμα της υπόλοιπης Ελλάδας σπάνια ήταν τα τραγούδια που συνόδευαν ή πλαισίωναν μια Χριστιανική λατρευτική εκδήλωση και στην Ιθάκη.
Με εξαίρεση ίσως τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας που τα συνόδευαν τα τραγούδια των οποίων το περιεχόμενο είναι θρησκευτικό αλλά αποτέλεσμα συμφυρμού άλλων θεματολογικών κατηγοριών (νυφιάτικα μοιρολόγια), δεν γνωρίζω άλλα λατρευτικά τραγούδια στην Ιθάκη.
Τη Μεγάλη Δευτέρα πολύ πρωί βάζουν στο καμπαναριό της εκκλησίας ένα μάτσο σκόρδα και κρεμμύδια για να δείξουν μ’ αυτό οτι αρχίζει η νηστεία.
Τη Μεγάλη εβδομάδα φτιάχνουν τον Ιούδα αντρίκελο, στο λαιμό του κρεμούν κολαρίνα από τριάντα σύκα συμβολίζοντας τα τριάντα αργύρια.
Την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές βάφουν τα κόκκινα αυγά για τη Λαμπρή. Ένα απ’ αυτά το φυλάγανε όλο το χρόνο για το καλό του σπιτιού κοντά στο εικόνισμα. Την μπογιά που έβαφαν τ’ αυγά τη φύλαγαν μέχρι της Αναλήψεως, και τότε τη ρίχνουν στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού τους.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι ημέρα μεγάλου πένθους. Την ημέρα αυτή δεν μαγειρεύουν ούτε κάθονται στο τραπέζι. Πολύ πρωί ομάδες παιδιών γυρίζουν στις γειτονιές και λένε τα “Πάθη του Χριστού” κρατώντας ένα δίσκο σκεπασμένο με μαύρο πανί και μέσα δεντρολίβανο και λεβάντα με το σταυρό ψάλλοντας τα “Πάθη”:

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα
Σήμερον όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται
Ο Κύριος ηθέλησε να βγει σε περιβόλι
να λάβει δείπνο μυστικό να τον συλλάβουν όλοι
Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι εβραίοι
οι άνομοι και τα σκυλιά οι τρισκαταραμένοι
τον Ιησού τον πιάσανε και στον χαλκιά τον πάνε
χαλκιά – χαλκιά φτιάξε καρφιά, φτιάξε τρία περούνια
και κείνος ο παράνομος, βαρεί και φτιάχνει πέντε
Συ Φαραέ που τα’ φτιάξες πρέπει να μας διδάξεις
βάλ’ τα δυο στα χέρια του και τ’ άλλα δυο στα πόδια
το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στην καρδιά του
Κι η Παναγιά σαν τ’ άκουσε έπεσε και λυπήθη
σταμνιά νερό της ρίξανε τρία κανάτια μόσχο (1).

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
Πρωί το μεγάλο Σάββατο μόλις χτυπάει η καμπάνα για την Πρώτη Ανάσταση σφάζουν τ’ αρνιά που προορίζονται για το Λαμπριάτικο τραπέζι, αρχίζουν να τρώνε μεζέδες από τα εντόσθια των σφαγμένων αρνιών και πίνουν ευχόμενοι: “Και του χρόνου” και ρίχνουν το κομμάτι σπάζοντας ένα αντικείμενο – ένα πιάτο ποτήρι κλπ. από την ώρα εκείνη αρχίζει η γιορταστική ατμόσφαιρα. Πότε πότε ακούγεται και από καμιά “έκρηξη” από “τριγώνια” ή βαρελότα, που τα προόριζε το βράδυ για την Ανάσταση.
Στις δέκα η ώρα το βράδυ χτυπά η καμπάνα της εκκλησίας χαρμόσυνα και για πολύ ώρα. Όλοι ντυμένοι στα γιορτινά πηγαίνουν στην Ανάσταση που γίνεται ακριβώς στις δώδεκα η ώρα. Την ώρα που ο παπάς λέγει “Δεύτε λάβετε φως…” εξώ από την εκκλησία η νεολαία ρίχνει βαρελότα και βεγγαλικά.
Επιστρέφοντας από την εκκλησία στα σπίτια τους, η νοικοκυρά έχει ετοιμάσει τη μαγειρίτσα φτιαγμένη από εντόσθια των αρνιών που είχαν σφάξει για το τραπέζι της Λαμπρής. Συνήθως μαζεύονται και άλλοι γνωστοί και τρώγοντας και πίνοντας δημιουργείται κέφι με τραγούδια και πολλές φορές αρχίζουν το χορό. Την άλλη μέρα ανταλλάσσουν επισκέψεις στη γειτονιά τους ο καθένας, ευχόμενοι το “Χριστός Ανέστη”.
Το απόγευμα της Λαμπρής κάνουν τη λειτουργία της Αγάπης.

1. Μου το ανάφερε η Χρυσοστόμη Καμηγέλη ετών 60, κάτοικος Πλατρειθιάς, αγράμματη.

ΑΝΤΡΕΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΤΟΣ