ΌΤΑΝ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

“Βλέποντας τις αλλαγές που εξελίσσονται στην θάλασσα της Ιθάκης αλλά και γενικότερα στον τουρισμό του νησιού αναρωτιέμαι εάν αξίζει να θυσιαστεί η φυσική ομορφιά και ο χαρακτήρας της, μπροστά στο κέρδος. Ίσως μπορεί η τουριστική ανάπτυξη να συμβαδίσει με την προστασία του περιβάλλοντος και ειδικά με την πανέμορφη θάλασσας της Ιθάκης και κάποια στιγμή, να βρεθεί η «χρυσή τομή» που θα οδηγήσει σε αυτό το αποτέλεσμα. Ως εκπαιδευτής αυτόνομης κατάδυσης, οδηγός εκδρομών με θαλάσσιο καγιάκ και μηχανικός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μάλλον βλέπω με άλλο μάτι την ανάπτυξη που μετριέται από πολλούς σε αριθμό αφίξεων ιστιοπλοϊκών σκαφών, σε μήκος θαλαμηγών και σε κέρδος, στο τέλος της σεζόν.

Θαλάσσιος τουρισμός με μηχανοκίνητα σκάφη:

Η καταστροφή που συντελείται τα τελευταία 5 χρόνια πολύ σύντομα, αν δεν αλλάξει η στάση και η νοοτροπία όλων μας, θα είναι μη αναστρέψιμη. Χρόνο με το χρόνο βλέπουμε όλο και λιγότερα και μικρότερα ψάρια υποβρυχίως, όλο και περισσότερα λάδια – σαπούνια και λήμματα κοντά στις ακτές προερχόμενα κυρίως από ιστιοπλοϊκά μέσα στα λιμάνια και μέσα σε κλειστούς κόλπους, όλο και περισσότερο θόρυβο από τεράστια ημερόπλοια από Κεφαλονιά και Λευκάδα καθώς και από τα βοηθητικά σκάφη των θαλαμηγών και τα jet ski τους που αμολούν κατά δεκάδες.

Συγκεκριμένα σε έναν μικρό ύφαλο κοντά στο Βαθύ το καλοκαίρι του 2018 λογοφέραμε με αρκετές θαλαμηγούς και με την εταιρία διαχείρισης τους. Οι θαλαμηγοί κατέστρεφαν συστηματικά τον ύφαλο με τις άγκυρες και τις αλυσίδες που τις έσερναν πάνω του. Αποκολλούσαν μεγάλα κομμάτια του υφάλου και οι αλυσίδες έκοβαν τα σφουγγάρια και σκότωναν πολλά θαλάσσια είδη. Τα jet ski τους, δεν σέβονταν ούτε καν την ανθρώπινη ζωή και τους ναυτικούς νόμους και περνούσαν πάνω από τα κεφάλια των δυτών και των καταδυτικών σημαδούρων. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση επίπληξης προς Ιταλικό πλήρωμα, όπου λάβαμε την απάντηση: “εδώ είναι Ελλάδα και κάνουμε ότι θέλουμε”. Φέτος, στο συγκεκριμένο σημείο εγκαταστήσαμε σημαδούρες για την προστασία του υφάλου της θαλάσσιας ζωής και των αυτοδυτών και η κατάσταση άλλαξε προς το καλύτερο αφού τουλάχιστον τα μεγάλα σκάφη σταμάτησαν να αγκυροβολούν εκεί.

Ορισμένες δε, θαλάσσιες περιοχές της Ιθάκης γεμίζουν καθημερινά με τα σεντινόνερα και με τα υγρά από τους βόθρους των μικρών και μεγάλων ιστιοπλοϊκών. Το θέαμα και η δυσοσμία είναι αποκρουστική, ειδικά για αυτούς που κολυμπάνε στα νερά αυτά, ενώ ο κίνδυνος μολύνσεων είναι τεράστιος. Τα ιστιοπλοϊκά έχουν εντολές να αδειάζουν τους βόθρους τους σε συγκεκριμένα σημεία που δεν μπορεί εύκολα να τους δει κάποιος, αν και είναι κοινό μυστικό ότι πολλοί από αυτούς δεν διστάζουν να τα αδειάσουν μέσα σε λιμάνια ή σε παραλίες γεμάτες κολυμβητές.

Αλιεία:

Οι επαγγελματίες ψαράδες, ψαρεύουν όλο και πιο βαθιά για να βγάλουν τα τελευταία μεγάλα αλιεύματα και όλο το χρόνο χωρίς σταματημό. Παράλληλα, οι ερασιτέχνες ψαράδες με μανία προσπαθούν να βγάλουν και το τελευταίο ψάρι από το βυθό, με ψαροντούφεκο και καταδυτικές συσκευές, ενώ πολλοί επίσης ερασιτέχνες, που θα έπρεπε να έχουν παραγάδια με maximum 300 αγκίστρια αλωνίζουν με 1000+ αγκίστρια και κανένας δεν ενοχλείται! Έννοιες όπως «διαχείριση αλιευμάτων», «βιωσιμότητα» και «σεβασμός στο περιβάλλον», τους είναι τελείως άγνωστες και αδιάφορες.

Σαν να μη φτάνουν όλα αυτά οι μηχανότρατες / ανεμότρατες και γρι-γρι συνεχίζουν να θερίζουν τους βυθούς γύρω από την Ιθάκη και υπάρχουν ακόμα και στις μέρες μας «εγκληματίες» που ψαρεύουν με δυναμίτη καταστρέφοντας για χρόνια ολόκληρες θαλάσσιες περιοχές.

Ένα πολύ θετικό στοιχείο είναι ότι πλέον δεν βγαίνουν καινούριες άδειες επαγγελματικής αλιείας αλλά αν δεν μειωθούν οι άδειες και εάν δεν απαγορευτούν οι περισσότερες μορφές αλιείας δραματικά, τότε δεν υπάρχει καμιά ελπίδα για το θαλάσσιο περιβάλλον. Σύντομα η Μεσόγειος με αυτό τον ρυθμό αλιείας θα μετατραπεί σε μια νεκρή μολυσμένη θάλασσα, ίσως με ελάχιστα είδη εισερχόμενα μέσω του Σουέζ από την Ερυθρά Θάλασσα. Εάν οι ψαράδες θέλουν τα μόνα διαθέσιμα ψάρια στις θάλασσες μας να είναι τα λιονταρόψαρα, οι γερμανοί και οι λαγοκέφαλοι ας συνεχίσουν το καταστροφικό τους έργο.

Απειλούμενα θαλάσσια είδη:

Ήδη έχουν εξαφανιστεί οι πίνες σε όλη τη μεσόγειο, τα σφουγγάρια έχουν μειωθεί δραματικά, οι αχινοί δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα και οι ροφοί που είναι ένα είδος που κυνηγούν όλοι οι ψαράδες με μανία είναι θέμα λίγων ετών να εξαφανιστούν.

Ένα εξαιρετικά σημαντικό είδος για το θαλάσσιο οικοσύστημα είναι επίσης η ποσειδωνία, ή απλά, τα μαύρα φύκια που κατακλύζουν τις θάλασσές μας. Το συγκεκριμένο είδος είναι προστατευόμενο και παράγει περισσότερο οξυγόνο σε σχέση με οποιοδήποτε φυτό της ξηράς. Και φυσικά είναι το καταφύγιο για χιλιάδες μικρά ψάρια. Τα τελευταία χρόνια η καταστροφή της ποσειδωνίας είναι τεράστια, με την μεγαλύτερη ευθύνη να έχουν οι άγκυρες και οι αλυσίδες ιστιοπλοϊκών και θαλαμηγών. Θα έπρεπε άμεσα πριν να είναι αργά, να απαγορευτεί κάθε αγκυροβόληση πάνω στην ποσειδωνία και ίσως να έπρεπε να κλείσουν ολόκληροι κόλποι στην πρόσβαση μεγάλων σκαφών, σε όποια περίπτωση διαπιστωθεί ότι υπάρχει πρόβλημα ανάπτυξης αυτού του φυκιού. Ένας τέτοιος κόλπος είναι ο κόλπος του Σκίνου όπου έχει δημιουργηθεί μια ορατή κρούστα από σαπούνια λάδια και βοθρολύματα πάνω στην ποσειδωνία, εμποδίζοντας την ανάπτυξή της και σκοτώνοντας την.

Σε άλλα μέρη της Μεσογείου, όπως για παράδειγμα η Μαγιόρκα της Ισπανίας, πλέον υπάρχει τσουχτερό πρόστιμο για κάθε σκάφος που η άγκυρα και η αλυσίδα του ακουμπάει την ποσειδωνία. Θα μπορούσε και στην Ιθάκη ο Δήμος και οι σχετικοί Οργανισμοί να ευαισθητοποιηθούν πάνω στο πρόβλημα και να πιέσουν το Λιμεναρχείο να στραφεί και προς αυτή την κατεύθυνση.

Πλαστικά και σκουπίδια στη θάλασσα:

Μετά από κάθε κακοκαιρία στην Ιθάκη παρατηρούμε την συσσώρευση μεγάλου όγκου σκουπιδιών κυρίως από την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι παράνομες χωματερές στις όχθες ποταμών στην Αιτωλοακαρνανία φέρνουν στην θάλασσα μετά από κάθε άνοδο της στάθμης του ποταμού πολλούς τόνους σκουπιδιών τα οποία έρχονται στην Ιθάκη με τους ανατολικούς ανέμους και από εκεί γίνεται η μεγαλύτερη ζημιά. Ωστόσο, πέραν αυτής της αιτιολογίας, συχνά παρατηρούμε στους καθαρισμούς παραλιών που ενεργούνται ακόμα και μέσα στην τουριστική σεζόν, ότι μια σημαντική ποσότητα σκουπιδιών, έρχεται στο νησί μέσα σε πλαστικές σακούλες, τα οποία προέρχονται κατευθείαν από τουριστικά σκάφη. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις, που θαλαμηγοί έχουν αφήσει δεκάδες μαύρες πλαστικές σακούλες σε παραλίες που δεν υπάρχει πρόσβαση με δρόμο, όπως στην Πλατινάμμο στις Αφάλες. Πολλές είναι δε και οι περιπτώσεις σκουπιδιών σε συσκευασίες που αποδεικνύουν ότι προέρχονται από χώρες που βρίσκονται χιλιάδες μίλια μακριά από την Ιθάκη, τα οποία φθάνουν στις παραλίες μας, πιθανότατα από μεγάλα πλοία που τα πετάνε στην θάλασσα καθώς περνάνε μερικά μίλια μακριά από τις ακτές της Κεφαλονιάς της Ιθάκης και της Λευκάδας. Ένας τεράστιος όγκος δε, όλων αυτών των πλαστικών (στην πλειοψηφία τους), σπάνε με την έκθεσή τους στον ήλιο ή μέσα στο νερό, σε μικροσκοπικά κομμάτια και μπαίνουν στην τροφική αλυσίδα καταστρέφοντας συστηματικά το περιβάλλον και τη θαλάσσια ζωή. Πρέπει ο καθένας μας να καταλάβει ότι τα σκουπίδια μας δεν εξαφανίζονται δια μαγείας με το που ακουμπήσουν το νερό αλλά μένουν μέσα στην θάλασσα και στις ακτές για πάντα και μπαίνουν τελικά στην τροφική αλυσίδα και στο πιάτο μας.

Συμπεράσματα και σκέψεις:

Ακούγοντας τον τελευταίο καιρό για αυτά τα μεγάλα project “ανάπτυξης” στην Ιθάκη και τα σχέδια να φέρουμε ολοένα και περισσότερους τουρίστες, θα έπρεπε ο καθένας μας να αναρωτηθεί εάν τελικά μπορεί η Ιθάκη να αντέξει αυτό τον όγκο επισκεπτών.

Πέραν της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος το οποίο πρέπει πάση θυσία να διατηρήσουμε, εάν δεν γίνουν βασικά έργα υποδομής πάνω στο νησί, όπως βιολογικοί καθαρισμοί στην Νότια και την Βόρεια Ιθάκη, εάν δεν λυθεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα, (κάθε χρόνο εντονότερο), εάν δεν γίνει μια σωστή μελέτη και εγκαταστάσεις για την διαχείριση των απορριμμάτων, εάν δεν θεσπιστούν αυστηροί κανόνες οι οποίοι θα εφαρμόζονται χωρίς εξαιρέσεις για τα σκάφη που μας επισκέπτονται τότε ίσως είναι καλύτερα να βάλουμε μέτρο και φρένο σε αυτή την πολλά υποσχόμενη «τρελή» ανάπτυξη πριν καταστρέψουμε τελείως τον ίδιο μας τον τόπο. Δεν νοείται να στοχεύουμε σε ολοένα και περισσότερα σκάφη στα λιμάνια μας, σε μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο νησί, σε διεύρυνση της σεζόν κ.ά. πλάνα ανάπτυξης, εάν πρώτα δεν ολοκληρωθούν οι υποδομές που απαιτούνται για να έχουμε από αυτά, μόνο όφελος.

Καλό είναι, το νησί μας να είναι φιλόξενο στο μέλλον, μόνο με όσους επισκέπτες σέβονται τον τόπο μας, την ιστορία του, την ομορφιά του, την βιοποικιλότητά του. Δεν είναι ανάγκη να κάνουμε «κωλοτούμπες» επειδή μπήκε στο λιμάνι μια θαλαμηγός 60 μέτρα και ούτε να παρακαλούμε τον θαλάσσιο τουρισμό της φλοτίλας. Η Ιθάκη έχει όλα τα στοιχεία να αναπτύξει τουρισμό υψηλού επιπέδου που σέβεται τον τόπο που επισκέπτεται.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι επισκέπτες της Ιθάκης έρχονται στο νησί μας κυρίως για δύο λόγους: ο πρώτος είναι το όνομα “Ιθάκη” και η ιστορία του νησιού που είναι γνωστά σε όλο τον πλανήτη μέσω της Οδύσσειας του Ομήρου και ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός, είναι οι θάλασσες και το πράσινο του Ιονίου που είναι ουσιαστικά η βιτρίνα μας, και φυσικά η γαλήνη και η πνευματικότητα που εκπέμπει το νησί.

Εάν λοιπόν διαταράξουμε αυτή τη γαλήνη και ισορροπία που προσφέρει το νησί μας, μελλοντικά θα χάσουμε σε ποιότητα ζωής και επισκεπτών, και θα καταντήσουμε άλλο ένα Νυδρί Λευκάδας, άλλη μια Ζάκυνθος ή άλλη μια περιοχή Β’ διαλογής όπως πολλές της Κέρκυρας.

Έτσι, συμπεραίνει κανείς εύκολα ότι, προτεραιότητα των Αρχών, του κάθε ιδιώτη και επιχειρηματία θα πρέπει να είναι η ολοκλήρωση των έργων υποδομής, η αυστηρή προστασία του περιβάλλοντος, ο έλεγχος των αφίξεων βάσει του πόσες αντέχει το νησί, η ποιότητα και πιστοποίηση σε κάθε είδους παροχή στους επισκέπτες και κατόπιν η προβολή της Ιθάκης σε ομάδες τουρισμού υψηλού επιπέδου.

Κλείνοντας το θέμα «θαλάσσιο περιβάλλον», μια αποτελεσματική λύση, θα ήταν η δημιουργία ζωνών προστασίας του. Τα Θαλάσσια και Καταδυτικά Πάρκα μπορούν να προστατεύσουν σημαντικές θαλάσσιες περιοχές που αυτή την στιγμή κυριολεκτικά πεθαίνουν. Εάν πέραν του κέρδους, μας ενδιαφέρει να συνεχίσουμε να βλέπουμε, κάτοικοι και επισκέπτες, μοναδικά είδη θαλάσσιας ζωής όπως την φώκια μονάχους – μονάχους, την χελώνα καρέτα – καρέτα, τα διάφορα είδη δελφινιών, τις σμέρνες, τους ροφούς, τους τόνους, τους αχινιούς και τα λιβάδια ποσειδωνίας, το Ιόνιο δηλαδή όπως αξίζει να παραμείνει ως πηγή ζωής και ομορφιάς, πρέπει να δράσουμε δυναμικά και πάνω από όποιο συμφέρον. “

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΛΑΣ

Ηλεκτρονικός Μηχανικός

Μεταπτυχιακό Μηχανικού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Εκπαιδευτής καταδύσεων του οργανισμού PADI

Οδηγός θαλάσσιου καγιάκ των οργανισμών bcu και iskga

Δημοσιεύτηκε στην εφημεριδα «Τα Νέα της Ιθάκης» στις12/09/2019