ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ (Α΄ ΜΕΡΟΣ) – ΚΛΗΡΙΚΟΙ

Σε τούτο το κεφάλαιο θα περιλάβουμε μόνο όσους έχουν πια περάσει στην καλύτερη ζωή. Όσοι δεν φαίνονται, είναι μόνο από δική μας άγνοια, αλλά και από έλλειψη πληροφοριών.
Χωρίς αμφιβολία η Ιθάκη έθρεψε επιφανείς άνδρες που διακρίθηκαν όχι μόνο μέσα στο νησί μας αλλά και σε άλλα μέρη του Ελληνισμού και στο εξωτερικό γενικότερα. Από το λαό της Ιθάκης βγήκαν επιστήμονες, κληρικοί, άνθρωποι των γραμμάτων καθώς και αγωνιστές της Ανεξαρτησίας. Γι’ αυτό, θεωρούμε σκόπιμο να καταχωρίσουμε σε τούτο το πόνημα ό,τι ξέρουμε ή ακούσαμε και ό,τι βρήκαμε γραμμένο σε ιστορήματα, διατριβές, εγκυκλοπαίδειες, ώστε το σημείωμα αυτό να γίνει για τους επερχόμενους όσο δύναται πιο ακριβές και πληροφοριακό.

ΚΛΗΡΙΚΟΙ
Όχι λίγοι κληρικοί παρουσιάσθηκαν από πολύ νωρίς ώστε να μπορούμε να ξεκινήσουμε από τον ΙΓ’ αιώνα. Οι πλέον επιφανείς απ’ αυτούς αναφέρονται στη συνέχεια.

ΙΩΣΗΦ Ο ΡΑΚΕΝΔΥΤΟΣ
Τον Ιούλιο 1969, ήλθε στην Ιθάκη ο διακεκριμένος χειρουργός ιατρός του Κρατικού Νοσοκομείου Αργοστολίου κ. Γεράσιμος Πεντόγαλος, ικανότατος επιστήμονας, μελετητής και ερευνητής παλαιών χειρογράφων και άλλων αρχαίων κωδίκων και κειμένων.
Έδωσε διάλεξη στο Μορφωτικό Κέντρο Ιθάκης, με θέμα “Ο Ιθακήσιος σοφός, Ιωσήφ ο Ρακενδύτης”. Μας είπε γι’ αυτόν οτι έζησε τον ΙΓ’ αιώνα. Γέννημα και θρέμμα της Ιθάκης, είναι όμως άγνωστο το οικογενειακό του επώνυμο. Μορφώθηκε στο νησί και νέος ταξίδεψε μέχρι τη Βασιλεύουσα. Ήταν η εποχή των Παλαιολόγων, όταν ο νέος αυτός έφτασε στην Πόλη, καταρτισμένος από παιδεία και μόρφωση. Εκεί τόσο εκτιμήθηκε η αξία του, ώστε τέσσερις φορές του προτάθηκε ο Οικουμενικός Θρόνος, αλλά αυτός και τις τέσσερις φορές αρνήθηκε.
Η ύπαρξη και αξία του μεγάλου αυτού τέκνου της Ιθάκης αποκαλύφθηκε τελευταία. Πιστεύουμε οτι ο κ. Πεντόγαλος έχει να μας πει και άλλα προσεχώς, για το ίδιο πρόσωπο.
Σημειώνουμε αυτά με ικανοποίηση, γιατί η καινούργια έρευνα προβάλλει την αξία του πνευματικού επιπέδου του λαού της Ιθάκης στον Μεσαίωνα, όταν τέτοιου βαθμού παιδεία δινόταν κατά τους σκοτεινούς εκείνους χρόνους στο νησί μας, που ακόμη σημαίνει οτι υπήρχαν και οι οικονομικές δυνατότητες για τέτοιους σκοπούς και επιδιώξεις. Γι’ αυτό θα θέλαμε να μάθουμε τα νέα αποτελέσματα των ερευνών απάνω στο θέμα. Σε άρθρο του δημοσιευμένο στο περιοδικό “Θιακοκεφαλλονίτικα”, Μάιος, 1972, ο κ. Πεντόγαλος προσθέτει το επώνυμο “Πινιαρός” στο όνομα του Ρακενδυτή, που συνάγουμε οτι αυτό θα είναι το οικογενειακό του Ιωσήφ.

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΒΒΑΣ ΡΑΦΑΗΛ Ο ΙΘΑΚΗΣΙΟΣ.
Τελευταία μας αποκαλύφθηκε οτι έζησε στη Μυτιλήνη κατά τον ΙΕ’ αιώνα ο από την Ιθάκη αυτός όσιος που μαρτύρησε σε κείνο το νησί του Αιγαίου, όντας ηγούμενος της τότε Ιεράς Μονής των Καρυών και τώρα του οσίου Ραφαήλ του Ιθακησίου. Γεννήθηκε στους Μύλους (στο Κουνουβάτο) περίπου στα 1405 ή 1410 μ.Χ. Μαρτύρησε από τους Τούρκους, μαζί με τους ιεροδιάκονο Νικόλαο και την παρθενομάρτυρα Ειρήνη και τάφηκε στο τόπο του μαρτυρίου. Οι γονείς του ήταν ο Διονύσιος Λάζαρης και μητέρα του η Μαρία. Έφυγε από την Ιθάκη σε ηλικία 16 ετών και έγινε μοναχός στην Αθήνα, με τον καιρό δε χειροτονήθηκε. Πήγε στην πόλη Morlex της Γαλλίας και ακολούθησε θεολογικές σπουδές. Επέστρεψε στην Αθήνα όπου έγινε εφημέριος στον Άγιο Δημήτρη τον Λουμπαδιάρη. Κατόπιν στάλθηκε στην Πόλη και τη Θράκη για κάποια εκκλησιαστική υπόθεση. Όταν ήταν εκεί, έγινε η Άλωση. Κατέφυγε με τον διάκονό του Νικόλαο στη Μυτιλήνη, που δεν είχε γίνει ακόμη τουρκική και πήγε στη Μονή των Γενεθλίων της Θεοτόκου των Καρυών, πάνω από το χωριό Θερμή. Εκεί μετά την κατάληψη του νησιού, εμαρτύρησε από τους Τούρκους με φρικτά βασανιστήρια.
Η Μονή καταστράφηκε, αλλά στα 1959, εμφανίσθηκε ο όσιος με καθ’ ύπνους οπτασίες και τελικά ανεκομίσθηκαν τα λείψανα και των τριών αυτών οσίων, που ανακηρύχθηκαν άγιοι από το Πατριαρχείο. Τον Ιούλιο του 1971, μετακομίσθηκε μέρος των λειψάνων των τριών Αγίων στην Ιθάκη και κατατέθηκαν με κατανυκτικές τελετές στη Μητρόπολη, χοροσταντούντων των μητροπολιτών Λευκάδος και Ιθάκης Νικηφόρου και Κεφαλληνίας Προκοπίου.

ΑΓΑΠΙΟΣ ΒΟΥΛΙΣΜΑΣ
Ιερομόναχος από την Ιθάκη. Καθηγητής στην Αθήνα κατά τον ΙΗ’ αιώνα. Τον μνημονεύει ο Σάθας και ο Γ. Κωνσταντινίδης. Ο Βουλισμάς ήταν από τους δοκιμότατους δασκάλους της Αθήνας εκείνη τη σκοτεινή εποχή που περνούσε η Ελλάδα, αν κρίνουμε από τους σπουδαίους μαθητές που έβγαλε, από τους οποίους σημειώνουμε τον μητροπολίτη Ναζαρέτ Εφραΐμ τον Αθηναίο, ένα από τους επιφανέστερους λογίους του ΙΗ’ αιώνα.

ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΒΟΥΛΙΣΜΑΣ
Ιερομόναχος. Άκουσε τα μαθήματα του συμπολίτου του Ιεροθέου Δενδρινού στη Σμύρνη και κατόπιν πήγε στο Ποσόνιο της Ουγγαρίας όπου έμαθε τα λατινικά. Περνώντας από τη Βιέννη εξεφώνησε διάφορους λόγους και στη συνέχεια πήγε στη Λειψία, όπου έκαμε την έκδοση του Νικηφόρου Βελδύμου. Και αυτός ο Βουλισμάς μνημονεύεται από τον Σάθα και ήκμασε κατά τον ΙΗ’ αιώνα.

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΒΟΥΛΙΣΜΑΣ
Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1816. Αφού τελείωσε τις σπουδές του στην Ιόνια Ακαδημία, αναγορεύθηκε διδάκτορας της Θεολογίας. Διακρίθηκε πολύ νωρίς, γι’ αυτό και διορίστηκε καθηγητής στην Ακαδημία αυτή. Το 1863 πήγε στην Πόλη όπου χειροτονήθηκε. Υπηρέτησε ως γραμματεύς των Πατριαρχείων και διευθυντής της Εμπορικής Σχολής της Χάλκης. Το 1884 χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κερκύρας. Στην Κέρκυρα ίδρυσε, μαζί με τον Ιάκωβο Πολυλά, Ανδρέα Μουστοξύδη, Ν. Μάντζαρο και άλλους, την Ιόνιο Εταιρία για την προαγωγή των επιστημών, των γραμμάτων και τεχνών. Ο Βουλισμάς εξέδωκε μελέτη ιστορική “Περί των Μητροπολιτών Κερκύρας Κωνσταντίνου του εκ Βουλγαρίας και Κωνσταντίνου του εκ Νικαίας, ακμασάντων κατά τον ΙΒ’ αιώνα (Κέρκυρα 1886) και άλλα συγγράμματα”. Πέθανε στην Κέρκυρα το 1895.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ
Ήταν πριν επίσκοπος Ευδοκιάδος ή Ευδοξιάδος και κατόπιν μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, όπως γράφει ο Καραβίας Γρίβας για την αποστολή του στον Λίβανο. Ωστόσο ξέρουμε οτι μένοντας στην αγωνιζόμενη Ελλάδα διορίστηκε το 1826 επίσκοπος τοποτηρητής από την πολιτική διοίκηση. Όταν πέθανε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, στα 1833, διορίστηκε από την ίδια διοίκηση επισκοπικός επίτροπος Αιγιαλείας και το 1840 Αχαΐας. Έζησε και έπειτα από την κανονική χειραφέτηση της Αυτόνομης Εκκλησίας της Ελλάδος.

ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ
Λόγιος, γεννήθηκε στο Θιάκι. Έπειτα από τις σπουδές του στην Πάτμο, κοντά στον Μακάριο Καλογερά, πήγε στη Σμύρνη, όπου έγινε μοναχός. Διέπρεψε σαν δάσκαλος της Ευαγγελικής Σχολής από το 1773 και 1777. Έγραψε λόγους εκκλησιαστικούς και συμπλήρωσε το βιβλίο “Ευχρηστοτέρα ορθόδοξος ομολογία κατ’ επιτομήν” του Δανιήλ Πελοποννησίου. Σύντομη βιογραφία του εξέδωκε προ πολλών χρόνων στη Σμύρνη ο δημοσιογράφος Σωκράτης Σολομωνίδης.
Ο Ιερόθεος Δενδρινός γεννήθηκε το 1780. Για τον διάσημο αυτόν Θιακό σημειώνουμε και άλλες πληροφορίες σε προηγούμενες σελίδες του βιβλίου.

ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ
Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1731. Σπούδασε κοντά στον Ευγένιο Βούλγαρη και έγινε μοναχός. Τελειοποιήθηκε στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, έγινε δάσκαλός της και τη διηύθυνε από το 1780 μέχρι το 1812 που πέθανε. Το λείψανό του φυλασσόταν στην Αγία Φωτεινή μέχρι το 1822 που καταστράφηκε η εκκλησία. Εξέδωσε απολογία με την οποία υπεράσπιζε “τους Χριστιανούς διαβληθέντας ως επιβουλευομένους τα της μωαμεθανικής θρησκείας”.

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Εθνομάρτυρας και διαπρεπής κληρικός. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1752. Σπούδασε αρχικά στη γενέτειρά του και στην Κεφαλλονιά. Τελειοποιήθηκε στη Σμύρνη (Ευαγελική Σχολή) και στην Κωνσταντινούπολη, δίδαξε δημόσια και έγινε οικοδιδάσκαλος των οικογενειών του Φαναρίου Καρατζά και Καλλιμάχη. Έγινε επίσκοπος Φιλιππουπόλεως το 1808, μητροπολίτης Αγχιάλου το 1812 και φιλικός το 1820. Το 1821 συνελήφθη και φυλακίσθηκε με άλλους αρχιερείς στη φυλακή του σεραγιού (Μποσταντζήμπαση). Μετά τον απαγχονισμό του Γρηγορίου του Ε’, οδηγήθηκε μετά των Εφέσου, Δέρκων και Νικομηδείας στο μαρτύριο. Ο Ευγένιος υπήρξε μεγάλος θεολόγος. Δυστυχώς τα χειρόγραφά του καταστράφηκαν από τους Τούρκους.
– Ευγένιος Καραβίας Μητροπολίτης Αγχιάλου, Προσωπογραφία του Ευγενίου Καραβία, ελαιογραφία σε μουσαμά. Διαστάσεις 0.43 x 0.61m

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ
Ιεράρχης που γεννήθηκε στην Εξωγή Ιθάκης το 1770. Χειροτονήθηκε επίσκοπος Μενδενίτσης αλλά παραιτήθηκε του θρόνου. Το 1828 διορίστηκε επίτροπος της επισκοπής Σαλώνων. Αργότερα επισκέφθηκε την Ιθάκη και Ζάκυνθο και στη συνέχεια πήγε και έζησε στην Αθήνα μέχρι το 1848. Επανήλθε τελικά στην Ιθάκη όπου πέθανε ογδοηκοντούτης. Από παράδοση γνωρίζουμε οτι ήταν εξομολόγος του στρατηγού Μακρυγιάννη.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1779. Σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης κοντά στον θείο του Χρύσανθο και δίδαξε στη Σμύρνη και σε άλλα μέρη μέχρι το 1855 που πέθανε από τη χολέρα. Ερμήνευσε αρχαίους συγγραφείς και ποιητές και απέκτησε φήμη φιλοσόφου. Εχρημάτισε γι’ αρκετό καιρό διδάσκαλος του Σολωμού.
Περί του Αναστάσιου Καραβία, κατά την περίοδο που έδρασε στη Ζάκυνθο, μαθαίνουμε από ένα χειρόγραφο που βρήκαμε σε ένα σπίτι παλαιάς οικογένειας που φτάνει τώρα να σβήσει, οτι είχε μεγάλη δράση σαν οικοδιδάσκαλος ακόμη και στο εξωτερικό. Πιο συγκεκριμένα, μία οικογένεια από τη Ζάκυνθο, εγκαταστημένη στο Λιβόρνο της Ιταλίας, τον εμίσθωσε για να μάθει τα ελληνικά γράμματα στα παιδιά της. Ήταν κάποιος κλάδος της οικογένειας Ρίζου, που φαίνεται οτι εξασκούσε εμπόριο στο λιμάνι εκείνο και είχε επιφορτίσει συγγενικό τους πρόσωπο που έμενε στη Ζάκυνθο να διαπραγματευθεί την εκμίσθωση του δάσκαλου. Από αυτά τα χειρόγραφα φαίνεται οτι ο Α.Κ. είχε, τόσο στο Θιάκι όσο και στη Ζάκυνθο, κτήματα για τα οποία είχε “σέμπρους” που του τα καλλιεργούσαν.

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ – ΠΙΕΡΡΟΣ
Ιερομόναχος που γεννήθηκε στην Ιθάκη. Σπούδασε στη Σμύρνη, κοντά στον Χρύσανθο Καραβία. Δίδαξε πάνω από τριάντα χρόνια στη Σχολή των Κυδωνιών μέχρι το θάνατό του το 1844.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Διαπρεπής κληρικός και διδάσκαλος. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1773. Σπούδασε στη Σμύρνη. Αρχικά δίδαξε στο σχολείο της Ιθάκης. Το 1824 χειροτονήθηκε πρώτος επίσκοπος Ιθάκης και πέθανε το 1831. Άφησε μνήμη εξόχου ανδρός.
Μετά τον Διονύσιο Καραβία αρχιεράτευσαν στην Ιθάκη οι:
ΠΑ’Ι’ΣΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ – ΔΡΑΓΑΝΙΓΟΣ
Δεύτερος επίσκοπος Ιθάκης που εποίμανε τον τόπο επί μακρά σειρά ετών, αφήσας μνήμη πολλού καλού ποιμενάρχου, προερχόμενος από οικογένεια πολύ προσκολλημένη στην Εκκλησία.
ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΡΑΒΙΑΣ – ΤΣΕΜΠΕΡΗΣ
Τρίτος επίσκοπος Ιθάκης, που εποίμανε τον τόπο μέχρι του θανάτου του, όπως λέγει η πλάκα του οικογενειακού τάφου των Τσεμπεραίων, στον Άι – Γεώργη στο Γιαννισκάρι. Αφήκε μνήμη “γεραρού ιεράρχη” και καλού γονέα, διότι όταν χειροτονήθηκε σε επίσκοπο, μετά τον θάνατο του Παϊσίου τον οποίο διαδέχθηκε, ήδη βρισκόταν σε χηρεία. Τότε οι επίσκοποι εξελέγοντο από τον τοπικό κλήρο.
Η Ιθάκη έπαυσε να είναι ιδιαίτερη επισκοπή από το 1899, που έγινε η ανακατάταξη των επισκοπών. Σύμφωνα με τη νέα διοικητική διαίρεση, η Ιθάκη υπάγεται στην επισκοπή της Λευκάδας.
Όπως βλέπουμε, το γένος των Καραβία έδωσε πολλούς κληρικούς, που διέπρεψαν σας Ιεράρχες και στον τόπο αλλά και σε άλλους ελληνικούς χώρους.
Μεταξύ των ιερωμένων της Ιθάκης, που διακρίθηκαν κατά τον περασμένον αιώνα, ήταν και ο ιερέας Σπυρίδων Βρεττός, Νουτσάτος. Ανώτερης παιδείας κληρικός αποποιήθηκε καθηγεσία της Θεολογίας στην Ιόνιο Ακαδημία όπου σπούδασε. Διατέλεσε καθηγητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αργότερα επέστρεψε στην Ιθάκη όπου ιεράτευσε σαν εφημέριος, ενώ συγχρόνως ήταν και καθηγητής και σχολάρχης εις το λεγόμενο “Λύκειον Ιθάκης”. Ιππότης του Σωτήρος.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΩΝ. ΚΟΛΑΙΤΗΣ
Απο την έκδοση του ΧΡΟΝΙΚΟΥ, το 1988