Η ΙΘΑΚΗ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΛΕΚΑΤΣΑ

Στο νεκροταφείο των Ταξιαρχών, απομακρυσμένη από τον τάφο και εγκαταλελειμμένη στέκει μαρμάρινη επιτύμβια στήλη του πατέρα Σπυρίδωνος και υιού Αθανάσιου Λεκατσά. Πάνω της αναπαρίσταται ανάγλυφο βιβλίο με την επιγραφή «Ιθάκη». Όποιος επισκέπτεται το νεκροταφείο και αναζητά πληροφορίες για αυτό το μνήμα ας διαβάσει τούτο το σημείωμα.

Στις 31 Αυγούστου 1924, ύστερα από δική του επιθυμία, αποβιβάστηκε στη παραλία της Ιθάκης όπου άφησε την τελευταία του πνοή. Ήταν μόλις 37 χρονών (46 γράφει η στήλη). Είχε αφιερώσει όλη τη ζωή του στη μελέτη και συγγραφή ενός εξάτομου έργου αφιερωμένου στην Ιθάκη. Δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο.
Ο Αθανάσιος Λεκατσάς στον οποίο αφιερώνεται αυτό το σημείωμα γεννήθηκε στο Μεσοβουνό της Ιθάκης στις 5 Νοεμβρίου του 1887. Γιός γιατρού, σπούδασε και ο ίδιος ιατρική, όμως λόγοι υγείας δεν του επέτρεψαν να επιδοθεί στο επάγγελμα. Με έμφυτη κλίση στη φιλολογία, πολυμαθής και τρέφοντας απεριόριστη αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του- αγανακτισμένος παράλληλα από την αρνητική θεωρία του Δαίρπφελδ, που πρέσβευε ότι η Ομηρική Ιθάκη ήταν η Λευκάδα- στράφηκε σε μελέτες και έρευνες που θα του επέτρεπαν να στηρίξει τη γνησιότητα της ταυτότητας της Ομηρικής Ιθάκης. Γνώστης τεσσάρων ξένων γλωσσών, ανέπτυξε τις απόψεις του σε ελληνικές και ξένες εφημερίδες. Δεν ασχολήθηκε μόνο με το Ομηρικό ζήτημα, αλλά και με την Ιστορία, την αρχαιολογία, τη χλωρίδα και τους επιφανείς άνδρες της Ιθάκης ερευνώντας συστηματικά τα αρχειοφυλακεία της Κεφαλλονιάς, της Κέρκυρας και της Ιθάκης. Στη συνέχεια δέχθηκε θέση στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Αθήνα και τελικά διορίστηκε ταξινόμος στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Το εξάτομο σύγγραμμά του με τον γενικό τίτλο «Ιθάκη» εγκατέλειψε σε χειρόγραφα. Ο πρώτος τόμος, που περιείχε γεωγραφία, Ομηρική τοπογραφία και ιστορία από τα αρχαία χρόνια μέχρι το 1503 εκδόθηκε το 1933, εννέα χρόνια μετά το θάνατό του, από τον άνδρα της αδερφής του, διδάσκαλο, Ευάγγελο Ζαβιτσάνο με δαπάνη του πλούσιου ομογενούς από την Αυστραλία Αντωνίου Λεκατσά.
Το 1981, με τη συμβολή της φιλολόγου Ρίτας Τσιντίλη-Βλησμά, η οικογένεια Ζαβιτσάνου χάρισε τα χειρόγραφα στο Δήμο της Ιθάκης. Ο Ν. Σ. Βλασσόπουλος που παρευρέθηκε στο άνοιγμα του κουτιού που τα περιείχε λέει: «Βρέθηκαν εκατοντάδες χειρόγραφα ανακατεμμένα… ξεθωριασμένα, μερικά ποντικοφαγωμένα και άλλα χαλασμένα από την υγρασία και την πολυκαιρία…». Παρ’ όλα αυτά ο Δήμος της Ιθάκης κατάφερε το 1998 να εκδώσει για πρώτη φορά τους τόμους Β’ και Γ’ και να επανεκδώσει τον Α’ τόμο.
Αυτό το σημείωμα –που αναπαράγεται από τον πρόλογο της Ρίτας Τσιντίλη- Βλησμά- στον Β’ τόμο της έκδοσης του 1998- έχει σκοπό να αναθερμάνει στη μνήμη των παλαιότερων και να γνωρίσει στους νεότερους τον Ιθακήσιο Αθανάσιο Λεκατσά. Ευχόμαστε όλοι να βρεθεί ειδικός να αποκαταστήσει, έστω και αποσπασματικά τους υπόλοιπους τρείς τόμους και ο Δήμος να τους εκδώσει.

Κείμενο, φωτογραφίες: Γεωργιάννα Μωραΐτου
27 Σεπτεμβρίου 2017