Η ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΞΕΚΙΝΑΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΩΓΗ &ΤΟ ΚΙΟΝΙ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΤΟ ΠΕΡΑΧΩΡΙ
Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεω και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Από την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Δεν επιτρέπεται να φαγωθεί κρέας, αλλά αυτό δεν εμποδίζει κανέναν από το να διασκεδάσει. Και το πιο φαντασμαγορικό έθιμο είναι το πέταγμα των χαρταετών. Ο ουρανός γεμίζει από πολύχρωμους χαρταετούς, που πετάνε σαν πουλιά και καλωσορίζουν την άνοιξη…
Στην Ιθάκη οι περισσότεροι κάτοικοι μαζεύονται στην Ανωγή όπου και πετούν τους χαρταετούς άλλοι στο Παλιό Χωριό, άλλοι στο Ελικοδρόμιο και άλλοι στα Καθαρά και στη συνέχεια στη πλατεία της Ανωγής – καιρού επιτρέποντος- και όταν ο καιρός δεν το επιτρέπει στο Πολύκεντρο της Ανωγής, όπου ο Κοινωφελής Όμιλος έχει ετοιμάσει όλα τα καλούδια της Καθαρής Δευτέρας με ντόπιο κρασί, μουσική, κέφι και καλή διάθεση.
Και όσοι δεν χωρέσετε στο καφενείο είναι μια εναλλακτική λύση.
Αλλοι μπορείτε να προτιμήσετε το Κιόνι όπου και εκεί ο Πολιτιστικός Ομιλος Κιονιού διοργανώνει τα δικά του κούλουμα στο παλιό σχολείο με πολλά σαρακοστιανά εδέσματα και άφθονο κρασί και κέφι. Η συνέχεια,…. όπως κάθε χρόνο η μέρα κλείνει με το χορό που διοργανώνει το βράδυ ο Κοινωφελής Όμιλος Περαχωρίου στην αίθουσα του, στο παλιό σχολείο.
Απαραίτητα λοιπόν στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και ο χαρταετός. Ο εορτασμός του καρναβαλιού κλείνει με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού. Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας έξω στην φύση. Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα. Είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι. Παραδοσιακή μουσική, τραγούδι, χορός, θαλασσινά, ούζο, κρασί, και όλοι είναι καλεσμένοι στην γιορτή. Η παραδοσιακή λαγάνα είναι διαθέσιμη αυτήν την μέρα στους φούρνους.
Σύμφωνα με τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαο Πολίτη η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα καθαρίζουν ότι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς, διότι και τέτοιου είδους λιχουδιές γεύονται μερικοί, αντί για λαγάνες, χαλβά, ελιές και πίκλες που προτιμούν οι πιο πολλοί, σαν αποτοξίνωση από τα πλούσια φαγοπότια της αποκριάς.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν’ αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια. Αντίθετα άλλοι βάφουν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά ή μπογιά παπουτσιών, καθώς χορεύουν και μεθούν όλη την ημέρα σε υπαίθριες συγκεντρώσεις.
Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού, του αστεριού στα ψηλώματα. Τους χαρταετούς τους κατασκεύαζαν παλιά μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελαν μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες. Με το χαρταετό πέταγαν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, με τον ερχομό της άνοιξης.
