Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΩΓΗ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ

Ο Ναός

Ο Ναός της Παναγίας στην Ανωγή Ιθάκης, κτισμένος σε υψόμετρο 500m, είναι ένας από τους μεγαλύτερους, σημαντικότερους και αρχαιότερους ναούς των Βαλκανίων. Είναι ρυθμού Βασιλικής μεγάλων διαστάσεων (μήκος 30m και πλάτος 10m περίπου) και όπως λέγεται κτίστηκε τμηματικά πριν από 700 χρόνια. Το εσωτερικό του Ναού παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, δεδομένου οτι είναι ολόκληρο σκεπασμένο με τοιχογραφίες Βυζαντινής Τεχνοτροπίας και γι’ αυτό το λόγο έχει κηρυχθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων από το 1959, ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Θαυμάσιες εικόνες Αγίων και μορφές Αγγέλων σπάνιας τεχνικής, μαρτυρούν το ασύγκριτο ταλέντο του ζωγράφου της εποχής, του Αντώνιου εξ Αγράφων που ήκμασε περί τα μέσα του 17ου αιώνα. Ο ζωγράφος προερχόταν από τη σχολή των Βραγγιανών Αγράφων στην οποία διατηρούνταν η Βυζαντινή Παράδοση. Οι μορφές των Αγίων και οι στάσεις τους είναι τυποποιημένες και η θέση τους στο Ναό ορισμένη με την πνοή, το χρώμα και την έκφραση που δίνει ο ζωγράφος. Σύμφωνα με επιγραφή στο πέτρινο τέμπλο, ο Αντώνιος εξ Αγράφων παρέδωσε τις εικόνες στα 1680.

Ανωγή 1950, εκκλησία Κοίμηση της Θεοτόκου. Φωτογραφία Κωνσταντίνος Ροσσόλυμος 

Οι Σεισμοί του ’53
Ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές το έτος 1953, κατά τη διάρκεια των καταστρεπτικών σεισμών της περιόδου εκείνης. Λίγο αργότερα, επισκευάστηκε με την ευγενική φροντίδα και συνδρομή του Ιθακήσιου εφοπλιστή κ. Πάνου Γράτσου και οι τοιχογραφίες συντηρήθηκαν από το συντηρητή κ. Αναστάσιο Κουτσουρή. Με τις επιτυχείς παρεμβάσεις του συντηρητή, αναπαλαιώθηκαν και αποκαταστάθηκαν όλες οι εμφανείς τοιχογραφίες, οι οποίες στη Βόρεια πλευρά και στη Νότια πλευρά του κυρίως Ναού, είναι διατεταγμένες σε πέντε παράλληλες ζώνες.

Οι Πέντε Αγιογραφικές Ζώνες
Στη πρώτη ζώνη υπάρχουν απλά δικοσμητικές εικόνες. Η δεύτερη ζώνη, ξεκινώντας πάνω από το δάπεδο της εκκλησίας δείχνει μια σειρά ολόσωμων Αγίων. Μέρος της ζώνης αυτής του δυτικού τοίχου απέναντι από την κύρια είσοδο, θυμίζει ως πρώτη εντύπωση τα μωσαϊκά του San Vitale της Ραβέννας και τοιχογραφίες των Μετεώρων. Το Μωσαϊκό της ένστολης Θεοδώρας στη Ραβέννα, αντιστοιχεί προς την Αγιογραφία του Μεγάλου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης στη εκκλησίας της Ανωγής. Στην περίπτωση της Ανωγής, μεταξύ Κωνσταντίνου και Ελένης, ο Αγιογράφος παρεμβάλει ένα διπλό σταυρό που σήμερα είναι ευρύτερα γνωστός ως ο σταυρός που σήμερα είναι ευρύτερα γνωστός ως ο σταυρός της Λωρραίνης, έμβλημα του στρατηγού Ντε Γκωλ στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην τρίτη ζώνη υπάρχουν Άγιοι και Όσιοι σε δακτυλίου με διακόσμηση αγράμπελης. Στην τέταρτη ζώνη απεικονίζονται παραστάσεις από την ζωή της Παρθένου και των Μαρτύρων της εκκλησίας. Στην πέμπτη και τελευταία ζώνη, η οποία κόβεται στη μέση από την τοποθέτηση μεταλλικής ψευδοροφής το έτος 1910, ο αγιογράφος παραθέτει σκηνές από τη ζωή του Χριστού.

Στο σύνολό τους οι τοιχογραφίες είναι Ηπειρωτικής τεχνοτροπίας με επιδράσεις από την Κρητική σχολή και ίσως από τα περίφημα μωσαϊκά των Βυζαντινών ναών της Ραβέννας.

Η Παλαιά Μητρόπολη του Νησιού
Οι τοιχογραφίες του Ναού είναι ένα αγιογραφικό έργο Βυζαντινής μεγαλοπρέπειας το οποίο υπογραμμίζει τον πολιτισμό της Ιθάκης εκατό χρόνια μετά την σύγκρουση Σταυρού και Ημισελήνου (Ναυμαχία Ναυπάκτου 1571) τότε που η Ανωγή ήταν η πρωτεύουσα της Ιθάκης και η Εκκλησία της Παναγίας ήταν η Μητρόπολη του Νησιού.

Η Επιγραφή
Στο κτιστό πέτρινο τέμπλο ο επισκέπτης διαβάζει της εξής επιγραφή, η οποία αποτελεί ιστορική μαρτυρία για την παλαιότητα του Ναού:
ΤΟ CΤΕΡΕΩΜΑ ΤΩΝ ΕΠΙ CΟΙ ΠΕΠΟΙΘΟΤΩΝ CΤΕΡΕΩCΟΝ ΚΥΡΙΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗCΙΑΝ ΗΝ ΕΚΤΙCΩ ΤΩ ΤΙΜΙΩ CΟΥ CΩΜΑΤΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ ΚΥΡΙΟΥ ΠΑΪCΙΟΥ ΧΟΪΔΑ 1680, ΚΑΙ ΕΠΙΒΛΕΨΟΝ ΕΞ ΟΥΡΑΝΟΥ Κ’ ΕΠΙCΚΕΨΑΙ ΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΝ ΤΑΥΤΗΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙCΑΙ ΑΥΤΗΝ ΗΝ ΕΦΥΤΕΥCΕΝ Η ΔΕΞΙΑ CΟΥ. ΦΙΛΟΝ ΠΟΝΟΝ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΞ ΑΓΡΑΦΩΝ ΙCΘΙ.