Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ

“Λαμπρή” ονομάσαμε το ελληνικό Πάσχα, έτσι το ξέρει ο λαός στα τραγούδια του, έτσι το δίδαξε από τα πρώτα χρόνια της η Εκκλησία: “Εορτή και πανήγυρις λαμπρά!”.

Πήρε την αρχαία μας ελληνική λέξη η Εκκλησία, τη γιομάτη ασπράδα και πλούτο και φως, της έδωσε σκίρτημα και χαρά, και την έβαλε να συντροφεύει το νικηφόρο άγγελμα της Ανάστασης, στην πιο φωτεινή ώρα του, της Άνοιξης, με τον πιο ευφραντικό τρόπο, της ευωχίας, και με την πιο εορταστική πομπή, της λαμπαδοφορίας. Στην Πασχαλιάτικη Υμνογραφία, τη γεμάτη από νικητήρια άσματα και θούρια γιορταστικά, τα “λαμπρυνθώμεν” και τα “λαμπροφόρος” ακούονται σαν τελετουργικές επιταγές. Ανακατεύονται στην εκκλησιά με το φως των λαμπάδων, “οπού κρατούν οι χριστιανοί στο χέρι”, ανακατεύονται με τα γιορτινά φορέματα των πιστών, με το χαρούμενο βλέμμα τους, με το ελπιδοφόρο νόημα του “Χριστός Ανέστη”… Και πρωτοσυνθέτουν, εκεί μέσα, την ελληνική Λαμπρή!…

Αλλά η Λαμπρή συνεχίζεται κι έξω στο ύπαιθρο, στο φως του ελληνικού Απρίλη, στον αέρα της θάλασσας και του βουνού. Τη νιώθουμε με το άρωμα των λουλουδιών, την αγκαλιάζουμε με το φίλημα της αγάπης, τη χαιρόμαστε στο χοροστάσι και στις ψησταριές, τη βλέπουμε μέσα στο ποτήρι του κεχριμπαρένιου κρασιού, την ακούμε στα όργανα και στο τραγούδι, τη χαιρόμαστε στη λεβέντικη παρουσία της νιότης, με τις αρματωμένες φορεσιές και τα χρυσοστόλιστα στήθια…

-“Μέρα Λαμπρή, μέρα γιορτή, μέρα λουλουδιασμένη”…

Είναι η γιορτή, που την αναθυμούνται με καημό κι οι πεθαμένοι της ελληνικής μας γης και κλαίνε, όταν τη σκέφτονται πως πλησιάζει… Στα μοιρολόγια τους οι μάνες και οι αδερφές προσέχουν, να μην πάει ένα τέτοιο μήνυμα στον Κάτου Κόσμο:

-“Μην πεις πως έρχεται Λαμπρή, πως έρχονται γιορτάδες!…”

Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς, η “Λαμπριά” και μόνη έφτανε να δίνει, μια φορά το χρόνο, την υπέρτατη χαρά στους πατέρες μας, μιαν όμορφη ψευδαίσθηση λευτεριάς, που ολοένα γένναε την ελπίδα. Τη χαρά της δεν την αντάλλαζαν με τίποτε. Και όταν, σ’ ένα τραγούδι μας δημοτικό, μια χήρα Τούρκα ζήτησε από δυο “Γραικόπουλα” ν’ αλλάξουν πίστη, για να χαρούν τα πλούτη της και τα καλά της, εκείνα σκέφτηκαν τη γονικιά τους Λαμπρή και της απάντησαν:

-“Κάλλιο γένε συ Ρωμιά,

να χαρείς τη Λαμπριά!…”

Η λέξη “Πάσχα” είναι μαζί και εβραϊκή κι εκκλησιαστική και λόγια. Μα η “Λαμπρή” είναι εθνικότερα ελληνική, με όλο το φως της και τον πλούτο της και τη χαρά της. Οι πατεράδες καμαρώνουν να βαφτίσουν κείνην την ημέρα τα παιδιά τους και να τα φωνάζουν “Λάμπρους” και “Λαμπρινές”… Το ίδιο το φως της Άνοιξης δίνει στις “Λαμπρογεννημένες” κοπελιές την ομορφιά, που την τραγούδησε πάντα ο λαϊκός στίχος:

-“οπού γεννήθη τη Λαμπρή, κι έλαμψ’ ο κόσμος όλος!…”

Είναι γνωστή κι η χορτάτη ευχή, που δίνει κάθε νοικοκυρά στους αγαπημένους της, “να έχουν όσα φέρνει η μέρα η Λαμπρή”, και να είναι χαρούμενοι “σαν της Λαμπρής το φως!”. Η ίδια νοικοκυρά ξέρει τι ευφορία είναι για το σπίτι, να έχει τούτες τις μέρες πλουσιοπάροχα τα “λαμπριάτικα” αβγά, το “λαμπριάτικο” αρνί (τον “Λαμπριάτη”) και τα “λαμπροκούλουρα”. Τι ευτυχία είναι για τα παιδιά της να “λαμπροφορέσουν”, να παν στην εκκλησιά, ή να βγουν με τα “λαμπρογιορτερά” τους ρούχα στο σιργιάνι.

Κι οι κουρασμένοι, από τις ατέλειωτες δουλειές όλου του χρόνου, αγρότες μας περιμένουν με πραγματική αγαλλίαση τούτες τις μέρες της Λαμπρής. Θα τους δώσουν την ξεκούραση, το φαγοπότι και την ανθρωπιά, όχι μονάχα την πρώτη μέρα της Ανάστασης, αλλά και όλην τη “Λαμπροβδομάδα”, ως του Θωμά, όλα τα “Λαμπρόσκολα”, που θα τα περάσουν με την ίδια ξενοιασιά, με το άφθονο φαγοπότι και με το χορό!

Αλήθεια, πόσα δε χρωστάνε ο χορός μας, οι σχηματισμοί και τα τραγούδια του, η φορεσιά κι η τοπική μορφή τους, σε τούτα τ’ απλωμένα στο ύπαιθρο κοινωνικά πανηγύρια της ελληνικής Λαμπρής!…

Μα όμως, “δεν είναι κάθε μέρα Λαμπρή!”. Θα τελειώσουν κάποτε τα ξεφαντώματα, και θα ‘ρθουν “ξώλαμπρα” (ή “απόλαμπρα”) οι δουλειές, με τον πικρό μόχθο και τις φροντίδες τους!…

Αλλά πάλι θα μας οδηγήσουν κι αυτές στην προετοιμασία για το γιόρτασμα της άλλης Λαμπρής, που “όσο κι αν αργεί, ξανάρχεται!…”. Ξανάρχεται, το ίδιο πολυδάπανη, χαρούμενη όμως πάντα, ανοιξιάτικη κι απολυτρωτική*.

*Σημειώνουμε και την κοινωνική ψυχολογία της χαράς και μιας (ετοιμασμένης) οικονομικής ευφορίας, να παντρέψουν τα παιδιά τους, τις μέρες αυτές, πλούσιοι και φτωχοί, ή να βαφτίσουν τα νεογέννητα. Τα ονόματα “Λάμπρος και “Λαμπρινή” (με τη γνωστή αποφυγή του προκλητικού “λαμπρός” και “λαμπρή”, όπως δείχνω στα “Συμπληρωματικά” σ. 72 και 114) οφείλονται στις ημέρες αυτές της αισιοδοξίας, όπως και το “Ανέστης”, για τα ασθενικά παιδιά.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ  ΛΟΥΚΑΤΟΣ