ΙΟΝΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ, ΙΘΑΚΗ ΚΑΙ ΓΚΥΪΛΦΟΡΔ

Ο κόμης Φρειδερίκος Νόρθ Γκυίλφορδ ήταν ο τρίτος γιος του λόρδου Νορθ. Γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1766 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης νομικά. Ήταν φιλομαθής, για τούτο και μελέτησε αρχαίους Έλληνες συγγραφείς κι αγάπησε την Ελλάδα πριν ακόμα την επισκεφθεί και τη γνωρίσει, από κοντά. Το 1791 ταξίδεψε στην Ελλάδα και τη γύρισε σχεδόν ολόκληρη. Τον ενδιέφεραν όμως οι τόποι – οι χώροι εκείνοι – που παρουσίαζαν αρχαιολογικό ενδιαφέρον γιατί ονειρευόταν ν’ αναζωογονήσει κάποιον αρχαίο πολιτισμό. Έτσι, γύρισε τα Ιόνια νησιά, την Αθήνα, την Τίρυνθα, τις Μυκήνες, το Άγιο Όρος, την Κωνσταντινύπολη, την Κύπρο και την Αλεξάνδρεια. Όμως περισσότερο απ’ όλα αυτά τον τράβηξε η Ιθάκη, στην οποία παρέμεινε έναν ολόκληρο χρόνο, κυριολεκτικά γοητευμένος απ’ το νησί και τους αγνούς και φιλόξενους κατοίκους του.

Από το πρώτο αυτό ταξίδι στην Ελλάδα ο Γκυίλφορδ είχε συλλάβει την ιδέα να αναζωογονήσει την Ιόνιο Ακαδημία και να την καταστήσει εστία περαιτέρω διάδοσης της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Παρόλο που τότε ήταν πολύ νέος, 24-25 χρονών, σκεφτόταν πολύ ώριμα, για τούτο – με δική του οικονομική ενίσχυση – λογάριαζε να προωθήσει σε ανώτερες σπουδές έλληνες δασκάλους, για να τους έχει αργότερα συνεργάτες στα μεγαλεπήβολα σχέδιά του. Αυτοί που αποτέλεσαν το πρώτο διδακτικό προσωπικό της Ιόνιας Ακαδημίας – όπως Κωνσταντίνος Ασώπιος, Φαρμακίδης, Μανούσος, Πολίτης, Μανιάκης, Τουρλιανός, Καραντινός κ.ά. αλλά και αρκετοί ιερείς που σπούδασαν Θεολογία – ήταν με δαπάνη του Γκυίλφορδ. Εδώ θα προσθέσουμε οτι ο κόμης ασπάστηκε την ορθοδοξία και συνάμα το 1791 βαφτίστηκε. Τώρα, ποια Ακαδημία προϋπήρξε; Θα πρέπει να πούμε εδώ, οτι, προϋπήρχε ένα ανώτατο διδακτήριο στην Κέρκυρα, που είχε ιδρυθεί το 1656 και λειτούργησε μέχρι το 1716 με την ονομασία Ακαδημία των Εξησφαλισμένων, αργότερα πήρε το όνομα Ακαδημία των γονίμων, και από το 1732 άλλαξε πάλι όνομασαν Ακαδημία των περιπλανωμένων, αλλά μόνο αλλαγή ονομασίας πρόσφερε την κάθε φορά, χωρίς καμμιά ευρύτερη και ουσιαστικώτερη αλλαγή και πνευματική ωφέλεια.

Με την κατάργηση της Γαληνοτάτης, οι Γάλλοι έφεραν νέα πνοή, ιδρύθηκε τυπογραφείο στην Κέρκυρα και το 1812 ιδρύθηκε η “Ιόνιος Εταιρία” στην οποία διδάσκονταν και στοιχεία επιστημών.

Σ’ όλα τούτα, που προϋπήρχαν, ο Γκυίλφορδ γύρεψε να δώσει όλα εκείνα που του υπαγόρευαν οι γνώσεις του, ο νεανικός ενθουσιασμός κι η οικονομική του φυσικά ευχέρεια, που του επέτρεπε να πραγματοποιεί παρόμοια όνειρα. Το 1820, ο Γκυίλφορδ ξαναγύρισε στην Ιθάκη, έχοντας μαζί του το Σπυρίδωνα Τρικούπη, που τότε ήταν γραμματέας του. Και των δύο οι εντυπώσεις φαίνονται από γράμμα του Τρικούπη στον Κοκκινάκη – εκδότη του Λόγιου Εμή – μέσα στο ίδιο περιοδικό. Εξυμνεί πρώτα το νησί γενικά, τους κατοίκους και την ιστορία του, κατόπιν λέει για το οικόπεδο που διάλεξε ο Γκυίλφορδ για να χτιστεί Ακαδημία σε κάποια “ανωφερή τοποθεσία κοντά στην πόλη” – εννοεί το Βαθύ – 4.000 τ.μ. συνολικά, που ανήκε στην οικογένεια Ζαβού, η οποία μόλις το έμαθε είπε οτι ευχάριστα το πρόσφερε σα δωρεά.

Συγχρόνως, το νέο σκορπίστηκε στην Ιθάκη και όλοι έτρεξαν πρόθυμα στο σπίτι του επάρχου, καθένας για να δηλώσει τι μπορούσε να προσφέρει για το Πανεπιστήμιο.

Και συνεχίζει ο Τρικούπης πως ο καθένας θ’ άφηνε τη δουλειά του και έτρεχε να συνεισφέρει το κατά δύναμη, μ’ενθουσιασμό.

Το κεφάλαιο της συνεισφοράς για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο έφτασε τις 220 βαρκάδες πέτρα, 5745 βατσέλια ασβέστη άβρεχο (στην Ιθάκη το βατσέλι είναι ίσο με 35,02 λίτ.) και 9.628 εργατικά. Οι ευκατάστατοι πρόσφεραν δωρεάν κατοικία για τους καθηγητές στα σπίτια τους και άλλοι πενιχρότεροι, στους μαθητές  που θα έρχοταν από άλλα μέρη. Οι γυναίκες της Ιθάκης έκαμαν σύναξιν, συσκέφθηκαν και υπέγραψαν ονομαστικά, σαν πρώτη δόση, για 9.500 κεραμίδια για το Πανεπιστήμιο, το οποίο ονόμασαν Μουσοτροφείον! Οι καραβοκύρηδες υποσχέθηκαν να μεταφέρουν την ξυλικήν και την καρφικήν από τους Αδριατικούς λιμένες άναυλα. Αργότερα – πρέπει να προσθέσουμε και τούτο – οι γυναίκες έκαμαν συνέλευση και ψηφίσματα και διόρισαν τριμελή επιτροπή όπου ζητούσαν να οικοδομήσουν την Ακαδημία με δικές τους δυνάμεις!

Και να σκεφθεί κανείς οτι όλοι οι κάτοικοι του νησιού ήταν δεν ήταν 7.000…

Όλα τούτα ο Γκυίλφορδ, τα μετέφερε ενθουσιασμένος στην Ιόνια Βουλή, όπου στις 17 Μάη 1821, εξέδωσε ψήφισμα για την ίδρυση της Ιόνιας Ακαδημίας στην Ιθάκη. Τότε, αναπληρωτής του Μαίτλαντ ήταν ο Άνταμ, ο Μαίτλαντ όμως δεν ήθελε κι εναντιώθηκε. Το 1824 πεθαίνει στη Μάλτα ο Μαίτλαντ και το Μάη της ίδιας χρονιάς γίνεται επίσημη τελετή για την ίδρυση στην Κέρκυρα. Τότε – το 1824 δηλαδή – πεθαίνει κι ο λόρδος Νορθ, τ’ αδέλφια του κόμητα Γκυίλφορδ είχαν πεθάνει επίσης χωρίς να αφήσουν απογόνους, ο ίδιος κληρονομεί τον τίτλο κι εγκαθίσταται στην Κέρκυρα, όπου και τα πρώτα μαθήματα διδάσκονταν μέσα στην κατοικία του, μέχρι η Ιόνιος Ακαδημία να μεταφερθεί σε κτίριο που παραχώρησε το Ιόνιο Κοινοβούλιο.

Η μπροστινή όψη του κτιρίου της Ιονίου Ακαδημίας μετά το βομβαρδισμό του 1943 από τους Γερμανούς.

Κέρκυρα, μέσα 20ου αιώνα, οδός Καποδιστρίου, το βομβαρδισμένο κτίριο της Ιονίου Ακαδημίας.

Η Ακαδημία λειτούργησε 40 χρόνια και καταργήθηκε το 1864, ακριβώς τη χρονιά που έγινε η Ένωση!…

Εκεί μέσα είχαν διδάξει κορυφαίοι των Γραμμάτων, όπως ο Κάλβος, Ριζοσπάστες, αξιόλογοι πνευματικοί άνθρωποι, ο Σταματέλος Πυλαρινός, που δίδασκε στη δημώδη γλώσσα σαν τη μόνη χρήσιμη για τις Επιστήμες! Αρχικά δίδαξαν 7 καθηγητές: Ελληνικά, λατινικά, φιλοσοφία, θεολογία, ρητορική, μαθηματικά, βοτανική καθώς και Αγγλική ιστορία. Έπειτα, τα μαθήματα διαιρέθηκαν σε 4 σχολές. Θεολογική, Φιλοσοφική, Νομική και Ιατρική.

Σύμβολο της Ακαδημίας ήταν η χρυσή γλαυξ και οι καθηγητές όπως και οι μαθητές είχαν ιδιαίτερη στολή, με χλαμύδα και κόκκινα πέδιλα οι πρώτοι, χιτωνίσκο, χλαμύδα και αρχαϊκό πηλίκιο οι δεύτεροι.

Ο κόμης ανακηρύχτηκε Άρχων της Ακαδημίας. Παραρτήματα της Ακαδημίας ήταν και το Μουσείο Φυσικής, το Χημείο, ο Βοτανικός κήπος και η αξιόλογη Βιβλιοθήκη, η οποία έγινε με δαπάνη του κόμητα, αλλά και η πλούσια συλλογή ορυκτών από τη Σιβηρία που έστειλε ο Καποδίστριας – που ήταν φίλος του Κόμη – με την άδεια του τσάρου. Ο κόμης Γκυίλφορδ πέθανε το 1827 πηγαίνοντας στην Αγγλία, από τροχαίο. Τον κόμητα, ως Άρχων, διαδέχτηκε ο Μουστοξύδης.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά.

ΡΙΤΑ ΤΣΙΝΤΙΛΗ – ΒΛΗΣΜΑ

Εφημερίδα «ΙΘΑΚΟΣ» φύλλο 96, Ιούλης 1988