Ο ΙΟΥΝΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ

ΙΟΥΝΙΟΣ. Ο έκτος μήνας του χρόνου και πρώτος του καλοκαιριού με 30 ημέρες. Ήταν αφιερωμένος από τους Ρωμαίους στη θεά Juno, δηλαδή τη θεά Ήρα τη γυναίκα του Δία, την οποία γιόρταζαν την πρώτη μέρα του μήνα. Στις δέκα γιόρταζαν τη θεά Εστία και όταν θέριζαν το σιτάρι το πρώτο ψωμί το έψηναν στην ιερή φωτιά της Εστίας.
Ο λαός του έχει δώσει και άλλα ονόματα που έχουν σχέση με τις γιορτές ή τις αγροτικές εργασίες που γίνονταν αυτό το μήνα. Τον λένε «θεριστή», επειδή είναι ο μήνας του θερισμού. «Ερινιστή» ή «ορνιαστή». «Αηγιαννίτη», από τη Γιορτή του Άη Γιάννη, που είναι και η σημαντικότερη γιορτή του Ιουνίου.
Στις 21 αρχίζει η τροπή του Ηλίου (ηλιοτρόπιο – λιοτρόπι). Γι’ αυτό το λόγο ο Άη Γιάννης λέγεται και Άη Γιάννης του Λιοτροπίου. Από αυτή την ημέρα ο ήλιος απομακρύνεται από πιο κοντινό σημείο του ημισφαιρίου μας και οι μέρες αρχίζουν σιγά – σιγά να μικραίνουν μέχρι να φτάσουμε στο Δεκέμβρη με τη μικρότερη μέρα. Η λαϊκή παράδοση λέει πως ο ήλιος τρέμει, γυρίζει και είναι θαμπερός.
Στις 11 είναι η γιορτή των Αγίων Αποστόλων Βαρθολομαίου και Βαρνάβα. Την ημέρα αυτή δεν δουλεύουν στα αμπέλια για να ζητήσουν την προστασία των αγίων από το χαλάζι.
Στις 14 γιορτάζεται ο Άγιος Ελισσαίος. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, όταν ο προφήτης Ηλίας αναλήφθηκε με πύρινο άρμα στους ουρανούς, άφησε στον μαθητή του Ελισσαίο την μηλωτή που φορούσε (προβιά), δείχνοντάς του οτι τον άφηνε διάδοχό του. Ο Αγιος Ελισσαίος, έγινε από το λαό Λυσσαίος και παρετυμολογικά θεωρείται οτι προστατεύει τα ζώα από τη λύσσα. Έτσι την ημέρα της γιορτής του δεν καματεύουν, γιατί υπάρχει φόβος να λυσσάξουν και οι ίδιοι και τα ζώα τους.
Κορυφαία όμως γιορτή του Ιουνίου είναι του Άη Γιάννη (το Γενέσιον) στις 24. Την παραμονή, στις 23 Ιουνίου λαμπαδιάζει ο τόπος σε όλη την Ελλάδα από τις φωτιές που ανάβουν για να κάνουν τα «λάμπαδα». Ο λαός πιστεύει πως η φωτιά έχει καθαρτική δύναμη και πως περνώντας από πάνω της αποτρέπουν το κακό και αποκτούν υγεία:
Να πηδήσω τη φωτιά, μη με πιάσει αρρωστιά.
Πηδούν τη φωτιά τρεις φορές σταυρωτά (ο αριθμός 3 έχει μαγική δύναμη) και φωνάζουν:
Αφήνω το κακό τον χρόνο
και μπαίνω στον καλό το χρόνο
Οι μαντείες κατέχουν σημαντική θέση στη γιορτή του Άη Γιάννη: Λέγεται και «ριζικάρης», γιατί φανερώνει το ριζικό, την τύχη κάθε ανθρώπου. Λέγεται επίσης και Άη Γιάννης ο Κλήδωνας.
Ο κλήδων στους αρχαίους σήμαινε κάποια μαντικά λόγια. Για τον Κλήδωνα πολλά έχουν γραφτεί. Συνοπτικά αναφέρω τα εξής: Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι που έχει και τους δυο γονείς του στη ζωή, φέρνει από ένα πηγάδι ή βρύση στο σπίτι το «αμίλητο νερό». Στη διαδρομή δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν, όποιον και να συναντήσει. Όταν φτάσει στο σπίτι, είναι συγκεντρωμένοι εκεί όλοι, μικροί και μεγάλοι και ο καθένας ρίχνει μέσα στο δοχείο με το αμίλητο νερό κάποιο προσωπικό του αντικείμενο (ριζικάρι): δαχτυλίδι, σκουλαρίκι, νόμισμα κλπ. Ύστερα σκεπάζουν το δοχείο με ένα κόκκινο πανί που το δένουν με ένα κορδόνι και το αφήνουν όλη τη νύχτα έξω από το σπίτι να το δούνε τα άστρα, να «ξαστριστεί» όπως λένε. Καθώς βγάζουν έξω το αγγείο λένε:
Κλειδώσετε τον Κλήδωνα, τ’ Άη Γιαννιού τη χάρη
κι όποιος είναι καλορίζικος το πρωί θα φανερωθεί.
Την άλλη μέρα το ανοίγουν και λένε:
Ανοίγουμε τον Κλήδωνα με τ’ Άη Γιαννιού τη χάρη,
κι όποιος έχει ριζικό σήμερα να το πάρει.
Κάθονται όλοι γύρω από το αγγείο και ένα παιδί, αυτό που έφερε το αμίλητο νερό, βυθίζει το χέρι του και πιάνει ένα ριζικάρι. Καθώς το παιδί ψάχνει να βρει ένα ριζικάρι, κάποιος ή κάποια από τη συντροφιά θα απαγγείλει ένα δίστιχο, που υποτίθεται ότι φανερώνει το ριζικό εκείνου στον οποία ανήκει το ριζικάρι:
Καλά έκανες κι αγάπησες κοντά στη γειτονιά σου,
κι όποια ‘χει καλό ριζικό, σήμερα να το πάρει.
Κι άλλο:
Η ζήλεια πόχεις στο μυαλό,
να σου ‘βγει φως μου σε καλό.
Στο ‘πα και στο ξαναλέω,
μη με κάνεις πια να κλαίω.
Καλά έκανα κι αγάπησα κοντά στη γειτονιά σου,
να ‘χεις τον ύπνο διάφορο και το φιλί κοντά σου.
Τέτοια δίστιχα υπάρχουν πάμπολλα, με πολλές παραλλαγές, σε όλα τα μέρη της Ελλάδας.
Άλλες συνήθειες: Σε πολλά μέρη την παραμονή του Άη Γιάννη καίνε στις φωτιές το στεφάνι του Μάη. Επίσης, μαζεύουν τη ρίγανη, γι’ αυτό λέγεται και Άη Γιάννης Ριγανάς. Μαζεύουν επίσης και πολλά άλλα αρωματικά και θεραπευτικά βότανα και αποδίδουν τη θεραπευτική τους ιδιότητα στον Άη Γιάννη:
Άγιε μου Γιάννη, το κεφάλι μου να γιάνεις.

ΑΝΤΡΕΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΤΟΣ
Φωτογραφία κειμένου, «Χαρακτικά για τους Μήνες» του Σπύρου Βασιλείου