Ο ΙΘΑΚΗΣΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΖΑΒΟΣ

Η οικογένεια Ζαβού, μία εκ των αρχαιοτέρων και ευγενεστέρων της νήσου Ιθάκης, ανέδειξε κατά τους παρελθόντας αιώνας ικανούς διαπρεπείς άνδρας διακριθέντας και εις την πολιτικήν και τας επιστήμας και τας τέχνας. Μεταξύ αυτών επιφανή κατέχει θέσιν ο Λάμπρος Ζαβός και δια την εγκυκλοπαιδικήν και καλλιτεχνικήν μόρφωσίν του και δια την υπέροχον υπέρ του αγωνιζομένου Έθνους πατριωτικήν δράσιν του.
Ο Λάμπρος Ζαβός εγεννήθη εν Ιθάκη την 23 Σεπτεμβρίου 1791 εκ πατρός Μαρίνου Ν. Ζαβού και εβαπτίσθη εις τον ναόν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Βλαχερνών υπό του αναδόχου Αγγέλου Λιβαδίτου. Μετά το πέρας των 5 στοιχειωδών εγκυκλίων μαθημάτων, τα οποία εδιδάσκοντο τότε εις την Ιθάκην, εστάλη υπό των γονέων του εις Ιταλίαν, όπως σπουδάση τας τεχνικάς επιστήμας και μετά λαμπράς σπουδάς και ευδοκίμους εξετάσεις έλαβε δύο διπλώματα μετά διακρίσεως Πολιτικού Μηχανικού (Ingenieur Civil) και Αρχιτέκτονος κατά τας αρχάς του 19ου αιώνος και ήτο ο πρώτος επιστήμων μηχανικός ο ελθών εις Ιθάκην, κάτοχος αρτίας εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως και ξένων ευρωπαϊκών γλωσσών.
Επανελθών εις την πατρίδα του ανέλαβεν υπηρεσίαν υπό την Αγγλικήν προστασίαν. Αλλά βραδύτερον μυηθείς εις τα της Φιλικής Εταιρείας και αναμιχθείς εις τας προπαρασκευάς του Αγώνος της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, εναντίον του οποίου αντετίθετο η υπό τον Θωμάν Μαίτλανδ Αγγλική Αρμοστεία και αυτή η ιδία Αγγλική Κυβέρνησις, ηναγκάσθη να εγκαταλείψη την θέσιν του και να εκπατρισθή μεταβάς εις Ιταλίαν όπου έμεινεν επί αρκετόν καιρόν καταγινόμενος εις επιστημονικάς και καλλιτεχνικάς μελέτας.
Κατορθώσας να επιστρέψη εις Ιθάκην έλαβε σύζυγον την Χρυσούλαν Ζαβού, εξ άλλου κλάδου της αυτής οικογενείας, και αφωσιωθή έκτοτε εις το πατριωτικον του έργον.
Κατά την διάρκειαν του απελευθερωτικού αγώνος δεν έπαυσεν εργαζόμενος υπέρ αυτού. Κατέχων ικανήν χρηματικήν και κτηματικήν περιουσίαν εν Ιθάκη, επώλει τα κτήματά του και δια του αντιτίμου συνέδραμε τον αγώνα αποστέλλων δι’ ιστιοφόρων εις Μεσολόγγιον πολεμοφόδια, τροφάς κλπ. Προς τον σκοπόν τούτον ευρίσκετο εις τακτικήν δι’ αλληλογραφίας επικοινωνίαν με τον αείμνησττον Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον και άλλους εν Μεσολογγίω πολιτικούς και στρατιωτικούς αρχηγούς. Εδαπάνησεν ούτως ολόκληρον σχεδόν της περιουσίαν του.
Ο Λάμπρος Ζαβός υπήρξε στενός φίλος του υπέροχου εκείνου ανδρός του Ιωάννου Καποδιστρίου, ότε δε ούτος κατήλθεν ως Κυβερνήτης εις την Ελλάδα, προσεκάλεσεν αυτόν να τον συνοδεύση και έκτοτε καθ’ όλην την διάρκειαν της κυβερνήσεώς του είχε πάντοτε πλησίον του τον Λάμπρον Ζαβόν και εις αυτόν ανέθεσε την εκτέλεσειν των πρώτων μηχανικών και αρχιτεκτονικών εργασιών του αρτισυστάτου και νεοπαγούς Ελληνικού Κράτους.
Ο Λάμπρος Ζαβός εξετέλεσε λίαν ευσυνειδήτως και επιτυχώς την τόσον δυσχερή αρχικήν διαίρεσιν της απελευθερωθείσης χώρας εις νομούς, εργασία ήτις εθαυμάσθη από απόψεως χωρογραφικής, διοικητικής, οικονομικής και δικαστικής και ήτις επιτυχής διαίρεσις εξυπηρέτησεν όλας τας ανάγκας της Διοικήσεως και των κατοίκων.
Επίσης ως Αρχιτέκτων του νέου Κράτους ανήγειρε πολλά αξιολογώτατα δημόσια κτίρια ως τον ονομαστόν Μεγάλον Στρατώνα του Ιππικού εν Άργει, όστις καίτοι οικοδομηθή προ εκατόν περίπου ετών, εν τούτοις θαυμάζεται δια την μέχρι σήμερον ακατάβλητον στερεότητά του και την εν ταις λεπτομερείαις ζηλευτήν τεχνικήν διαίρεσίν του.
Επίσης ανοικοδόμησε το εν Ερμουπόλει πρώτον λοιμακαθαρτήριον ως και τον εκεί περικαλλή και μεγαλοπρεπή Μητροπολιτικόν Ναόν του Αγίου Νικολάου, αρχιτεκτονικόν έργον μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας.
Μετά την δολοφονίαν του Καποδιστρίου ο Λάμπρος Ζαβός μετά τω συγγενών και φίλων του Κυβερνήτου ανεχώρησεν εκ Ναυπλίου εγκαταλείψας την ελευθέραν Ελλάδα και μεταβάς εις την Επτάνησον, επανήλθε δε μετά τινα χρόνον εις την Ελλάδα άμα τη αναρρήσει του βασιλέως Όθωνος εις τον Ελληνικόν θρόνον.
Ο Λάμπρος Ζαβός υπήρξεν ο κατ’ εξοχήν μετριόφρων και αισθηματίας πατριώτης, δαπανήσας ολόκληρον την περιουσίαν του μετά μεγάλης προθυμίας και ενθουσιασμού υπέρ του Εθνικού Αγώνος, χωρίς να ζητήση αμοιβάς και αποζημιώσεις, ουδέ να εκδηλώση ποτέ το ελάχιστον παράπονον δια την μη ανάλογον εκτίμησιν των προς το Έθνος υπηρεσιών του, διότι εθεώρει οτι αι μεγάλαι και αληθώς σημαντικαί θυσίαι του ήσαν ιερά υποχρέωσις οφειλομένη εις την προσφιλή Ελληνικήν Πατρίδα.
Απεβίωσεν εν Αθήναις κατά το έτος 1850 αφήσας το έντιμον όνομά του ως μόνην κληρονομίαν εις τα εκλιπόντα προ πολλού και ταύτα τέσσαρα τέκνα του: Γεράσιμον Ζαβόν Εισαγγελέα, Ιωάννη Ζαβόν Ανώτερον Διοικητικόν Υπάλληλον, Βιολέτταν Λ. Ζαβού και την διακριθείσαν δια την μόρφωσίν της Σεβαστήν Δέσποιναν Μαργαρίταν Δ. Αντωνοπούλου, της οποίας ο μόνος επιζών υιός είναι ο έγκριτος νομικός κ. Βασίλειος Δ. Αντωνόπουλος Έφορος των Σχολών των Απόρων Παίδων Παρνασσού.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Σ. ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Αθήναι Νοέμβριος 1929
Πηγή: «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΙΘΑΚΗΣ», Έτος 1930