ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΘΙΑΚΙ (1900-1910)

Ωραία παιδικά χρόνια! Γιομάτα χαρές, εκπλήξεις, περιέργεια, μάθηση… Ωραία, μα φευγάτα, που δεν γυρίζουν πια. Στα ωραία παιδικά μου χρόνια εγνώρισα και το Θιάκι. Ως μαθητής, τις διακοπές τις περνούσα στο ξερονήσι του πατέρα μου, το γιομάτο ομορφιές μα και ιστορικές αναμνήσεις. Ανάμεσα στο πέλαγος και στα βράχια κρέμονταν οι ομηρικές ιστορίες και αντηχούσαν τα ονόματα του Οδυσσέα, της Πηνελόπης, του Τηλέμαχου…
Θυμούμαι λοιπόν πολλά χαρακτηριστικά και γραφικά πρόσωπα και πράγματα από εκείνο το παλιό Θιάκι. Από το Θιάκι, όπως ήταν μεταξύ του 1900 και 1910. Δηλαδή πριν από 70 ως 60 χρόνια.

Πλήθος μορφές, ποικίλες φυσιογνωμίες με τα δικά τους γνωρίσματα, σοβαρές ή παιγνιδιάρικες, μορφές που γνώρισα πλάϊ στο στρογγυλό λιμάνι, τη μικρή χώρα της Ιθάκης, ζουν ακόμα στα βαθειά της μνήμης μου.
Ήμουν τότε στα χρόνια που πρώτα – πρώτα μ’ ενδιέφεραν οι δάσκαλοι και τα σχολεία. Τότες δεν είχε το Θιάκι γυμνάσιο. Είχε μονάχα δημοτικό με τέσσαρες τάξεις και Ελληνικό με τρεις τάξεις. Μα υπήρχεν και “οικοδιδάσκαλοι”. Τα πιο πολλά κορίτσια δεν πήγαιναν στα σχολεία. Διδάσκονταν στο σπίτι. Έτσι καλοί “οικοδιδάσκαλοι” τα δίδασκαν. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους ιδιωτικούς δασκάλους ήτανε οι τρεις αδελφές Μαυροκεφάλου (οι Μαυροκεφάλαινες). Μία απ’ αυτές παντρεύτηκε τον Καρβούνη, πατέρα του ποιητή και δημοσιογράφου Νίκου Καρβούνη. Παντρεύτηκε κι έφυγε στη Ρουμανία. Έτσι έμειναν δύο. Ήτανε καλά μορφωμένες κι εδίδασκαν όλα τα μαθήματα. Προ πάντων αρχαία Ελληνικά και Ιταλικά. Είχαν και μία αξιόλογη βιβλιοθήκη με ωραίες εκδόσεις, προ πάντων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Τι έγινε τάχα αυτή η βιβλιοθήκη;
Καλός ομοίως οικοδιδάσκαλος ήτανε ο Κανούλης. Μικρόσωμος κι ευγενικός κύριος, καλά μορφωμένος. Εδίδασκε προ πάντων Ελληνικά και Γαλλικά.
Άλλος οικοδιδάσκαλος, που ήτανε καλός δάσκαλος και αγαθότατος άνθρωπος, ήτανε ένας ψηλός άνδρας από την οικογένεια των Φερεντίνων. Αλλ’ επειδή είχε κάποια ιδιορρυθμία στην προφορά, είχε πάρει το παρατσούκλι Πλιεπλιές. Ήτανε ιδιόρρυθμη μορφή. Είχε φαβορίτες, κρατούσε μπαστούνι κι είχε επιβλητικόν ανάστημα. Ο Πλιεπλιές βοηθούσε όλους. Όχι μονάχα εδίδασκε παιδιά και κορίτσια στα σπίτια, αλλά έγραφε κι αιτήσεις και αναφορές και βοηθούσεν όλους τους θιακούς, χωρίς κανένα συμφέρον. Ήτανε σύμβουλος, βοηθός, δάσκαλος, προστάτης…
Κάποτε τον είχα παρουσιάσει σ’ ένα μου διήγημα. Αυτό το κείμενο είχε δημοσιευθεί δυο φορές σε περιοδικές εκδόσεις. Τη δεύτερη φορά κάποιος απόγονος του μακαρίτη πια Πλιεπλιέ μούγραψε παράπονα. Κι εγώ του απάντησα πως είχεν άδικο να παραπονιέται, γιατί “παρουσίασα τον Πλιεπλιέ, όπως και ήτανε, άνθρωπον υπέροχα αλτρουϊστή και αφιλοχρήματο, πολύ ανώτερο τύπο, απίστευτα ηθικό για τη σημερινή κοινωνία, τη γιομάτη από κλέφτες και μικροκαταφερτζήδες”.

Είχε και τότε το Θιάκι και μερικούς λογίους, ανθρώπους με μόρφωση και με γνώσεις, που βέβαια δεν τις απόκτησαν στο Σχολαρχείο. Είχαν μορφωθεί στο πανεπιστήμιο των βιβλίων:
Ανάμεσα σ’ αυτούς ήτανε έξαφνα ο Χρίστος Καραβίας, εμποροπλοίαρχος, μα και συγχρόνως λογοτέχνης. Είναι γνωστό πως ο Χρ. Καραβίας ήταν και δήμαρχος και έπαρχος. Μα έγραφε και σε περιοδικά κι εφημερίδες. Εξέδωκε στη νεότητά του και το πρώτον ημερολόγιον της Ιθάκης με τον τίτλο “Τηλέμαχος”. Αργότερα ήτανε και πρόεδρος του “Μορφωτικού Κέντρου”.
Άλλος λόγιος της εποχής εκείνης με πολλές γνώσεις ήταν ο Γαβριήλ Αρσένης (γνωστός με το παρατσούκλι Κοντογάβριας). Ήτανε ο μόνος βιβλιοπώλης και πράκτορας των εφημερίδων στο Θιάκι εκείνου του καιρού. Μα ήταν και άριστος ψάλτης. Τον θυμούμαι ακόμη με πόση καλωσύνη μου εφύλαγε κάθε βδομάδα το περιοδικό “Α.Ο.Δ.Ο.” (απ’ όλα δι’ όλους), που εξέδιδεν ο Βλάσης Γαβριηλίδης. Ήτανε το αγαπημένο μου περιοδικό. Σ’ αυτό τυπώθηκαν το Φθινόπωρο του 1903 και τα πρώτα μου λογοτεχνικά κείμενα… Ο Θεός να τα κάμη λογοτεχνικά. Ο Γ. Αρσένης ήταν πάπος του βιβλιοπώλη Σπύρου Αρσένη.

Πιο πολύ συζητητής και ρητορικός λόγιος της εποχής εκείνης ήτανε ο Κωνσταντίνος Πεταλάς (γνωστός ως Κουτσοντίνος). Είχεν υπηρετήσει επί πολλά χρόνια το Θιάκι ως πρόεδρος της κοινότητος και ως δήμαρχος. Ήταν κι αυτός σπουδαγμένος στο Πανεπιστήμιο των βιβλίων. Συχνά συζητούσε το ζήτημα της αρχαίας Ιθάκης και αντέκρουσε σοβαρά τον Νταίρπφελ, που είχεν επιχειρήσει να μεταφέρη την αρχαία Ιθάκη στη Λευκάδα. Αλλ’ ο συζητητής Ντίνος εσυζητούσε ζωηρά και όλα τα εξωτερικά ζητήματα.
Ένας άλλος Θιακός λόγιος εκείνης της εποχής, που συζητούσε το ζήτημα της αρχαίας Ιθάκης κι εξέδωσε σχετικές μελέτες, ήτανε ο φαρμακοποιός Νικόλαος Κ. Παυλάτος. Εκείνα τα χρόνια έμεινε στο Θιάκι ο Μεγάλος Δούκας της Αυστρίας Σαλβατώρ, που εγνώρισε τον Παυλάτον, εξετίμησε τον άνθρωπο και το έργο του κι είχε στενή φιλία μαζί του. Μάλιστα τον πήρε και στην Αυστρία για κάμποσον καιρό. Μα ο Παυλάτος ήτανε άτυχος. Σε ηλικία 30 χρονών αποχαιρέτισε τη ζωή. Δεν είναι βέβαιο αν πέθανε από αρρώστεια ή αν αυτοκτόνησε. Πολλά διαδόθησαν σχετικά με το θάνατό του…
Ένας άλλος λόγιος της Ιθάκης, που ζούσεν εκείνα τα χρόνια, ήτανε ο Χαράλαμπος Καραβίας. Ήταν διευθυντής του Αρχειοφυλακείου, που βρίσκονταν μέσα στο ιδιόκτητό του σπίτι. Ο μπάρμπα – Χαράλαμπος συχνά εδημοσίευε σε περιοδικά κι εφημερίδες διάφορα ιστορικά κομμάτια, σχετικά με την ιστορία της Ιθάκης. Αλλά και προφορικά ανακοίνωνε τις ιστορικές του γνώσεις. Εκείνο που ιδιαίτερα ετόνιζεν ήταν οτι , στο σπίτι του, όπου ήταν και το αρχειοφυλάκειο, είχε γεννηθεί ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος. Παργματικά ο ήρωας αυτός του 1821 είχε γεννηθεί στο Θιάκι. Αλλά πολλοί λίγοι επείθοντο πως είχε γεννηθεί πραγματικά στο σπίτι του μπάρμπα – Χαράλαμπου.
Γνωστός τύπος φαρσέρ και αγαθός άνθρωπος ήτανε και ο γιος του μπάρμπα – Χαράλαμπου, ο καπετάν Γιάννης. Εμποροπλοίαρχος στα βαπόρια της ακτοπλοΐας, που δεν κουραζόταν να σκαρώνει ωραίες φάρσες.

Ας έρθουμε τώρα στους γιατρούς. Ο κορυφαίος τότε Θιακός γιατρός ήτανε ο Ιπποκράτης Κοκκίνης. Ήτανε συγχρόνως και δήμαρχος Ιθάκης αρκετά χρόνια από το τέλος του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ου.
Μα είχεν αρχίσει και ο Νικόλαος Κολυβάς από εκείνα τα χρόνια το ιατρικό στάδιο. Ξέρουμε πως ήταν κι αυτός πολλά χρόνια δήμαρχος Ιθάκης. Ζει ακόμα και πλησιάζει τα εκατό χρόνια. Ευχόμαστε να τα ξεπεράση γερός και δραστήριος πάντα!
Άλλος θιακός γιατρός από το Σταυρό με μεγάλη δράση είναι και ο Γεώργιος Κουβουράς. Αλλ’ αυτός εκείνα τα χρόνια ήτανε συμμαθητής μας ακόμα στο γυμνάσιο της Κέρκυρας.
Θα σημειώσω εδώ και τον θιακό λόγιο και ιστορικό συγγραφέα Αθανάσιον Λεκατσάν. Αλλ’ αυτός τότε είχεν αφήσει την ιατρική και ήτανε στην Αθήνα υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Θυμούμαι τώρα πως κατά τα χρόνια εκείνα, που ήμουν μαθητής του γυμνασίου Κερκύρας, έκανα παρέα τα καλοκαίρια στο Θιάκι με δύο εξαίρετους επιστήμονες. Ο ένας ήτανε ο μαθηματικός Γεώργιος Κατσαμάς, πρώτα καθηγητής σε γυμνάσια και κατόπιν Επιθεωρητής της Μέσης Εκπαιδεύσεως. Συχνά συζητούσα μαζί του για ζητήματα επιστημονικά. Θυμούμαι τώρα πως μου μιλούσε πολύ αναλύοντας την θεωρία της σχετικότητος του Αϊνστάϊν, που είχεν αναστατώσει τότε τους φυσικομαθηματικούς όλου του κόσμου. Ο άλλος που έκανα συχνά μαζί του παρέα ήτανε ο Γεράσιμος Σαλβάνος. Νομίζω πως τότε ήτανε δημοδιδάσκαλος στο Θιάκι. Αργότερα, όπως είναι γνωστό, έγινε σπουδαίος επιστήμων και εξαίρετος μελετητής. Επί πολλά χρόνια είχε και ιδιώκτητο Λύκειον στην Αθήνα. Εξέδωκε και εργασίες για τη λαογραφία του χωριού Αργυράδες, για την Ιόνιον Ακαδημία και άλλες. Τώρα ο Σαλβάνος μαθαίνω πως ζει στην Κέρκυρα.
Θυμούμαι ακόμα πως συνάντησα κάποτε στο Θιάκι κι ένα μαθητή της Σχολής των Ευελπίδων, με το κίτρινο χαρακτηριστικό κολάρο. Ήταν ο σήμερα απόστρατος Στρατηγός Επαμεινώνδας Βρεττός, ο πρόεδρος του “Συλλόγου των Απανταχού Ιθακησίων”, που εδρεύει στην Αθήνα.
Θυμούμαι και τον Παπά Βλησμά από το Περα-χωριό, αλλά και τον γιο του Στάθη, που πολιτικές φιλοδοξίες και που κατά τα τέλη της ζωής του εξελέγη δήμαρχος Ιθάκης.

Δεν ξεχνώ και την όλη ατμόσφαιρα της χώρας του νησιού εκείνης της εποχής. Μένει στη μνήμη μου η κίνηση της πλατείας, πλάϊ στη θάλασσα. Τις βραδινές ώρες είχε σχετική κίνηση. Μα συχνά συνεδρίαζεν εκεί, έξω από το καφενείο του Φράγκου, η… γερουσία. Την αποτελούσαν συνταξιούχοι καπετανέοι και απαραίτητα ο δήμαρχος Ντίνος Πεταλάς, που έκανε ανάλυση των πολιτικών ζητημάτων και της ιστορίας της Δυτικής Ευρώπης…
Εμείς οι νέοι όμως μαζευόμαστε μέσα στο καφενείο του Φράγκου. Εκεί παίρναμε και μαθήματα μπιλιάρδου.
Αλλά πηγαίναμε συχνά και στο ζαχαροπλαστείο του Ξυνή για να γευθούμε την περίφημη ροβανή του.

Θα τελειώσουμε αυτές τις σύντομες αναμνήσεις από το παλιό Θιάκι με την ιστορία του αγίου παπουτσιού:
Κατά το 1810, δεν ξέρω ακριβώς πως, βρέθηκε μέσα στη γη ένα παλιό παπούτσι και μερικοί αμόρφωτοι επίστεψαν πως ήτανε λείψανο της ενδυμασίας ενός αγίου και ήθελαν να το διατηρήσουν ως ένα αντικείμενο άγιο ιδιαίτερης τιμής. Σ’ αυτό το περίεργο θέμα ο σατιρικός ποιητής του Αργοστολίου Γ. Μολφέτας αφιέρωσεν ένα ολόκληρο φύλλο της ευθυμογραφικής εφημερίδας του “Ζιζάνιον”. Μα κι εγώ έγραψα αργότερα ένα σχετικό διήγημα. Το περίεργον εύρημα συζητήθηκε τότε πολύ και σοβαρά και εύθυμα. Το ευχάριστον όμως γεγονός είναι πως ο τότε Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης έσπευσε αυστηρά και σοβαρά ν’ αποκηρύξει την ανόητη ιδέα της καθαγιάσεως του παπουτσιού.
Κι έτσι οι Θιακοί επέταξαν το παλιοπάπουτσο!

ΦΩΤΟΣ ΓΙΟΦΥΛΛΗΣ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Time limit is exhausted. Please reload the CAPTCHA.