ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΝ ΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΝΕΑΝΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΙΘΑΚΗ ΤΟΥ 1904

Δεν είναι μακρυνή η εποχή που η Ιθάκη είχε το «εργαστήριον» της, το εργαστήριον εκείνο που πραγματικώς είχε δημιουργήση μία ζωντανή κίνηση, ένα ζήλο εντατικής εργασίας, είχε δώσει την ώθηση για ένα μεγάλο βήμα της τοπικής χειροτεχνικής καλλιτεχνίας και μαζύ της οικοκυρικής διαπαιδαγωγήσεως της πτωχής Θιακοπούλας. Μία από τις πρώτες ψυχές όχι μόνον του εργαστηρίου μα και του τότε με άριστα αποτελέσματα δρώντος Συλλόγου των κυριών – στην Ιθάκη – η αείμνηστος Δώρα Κοκκίνη, έγραφε το 1914 στο τοπικό ημερολόγιο «Τηλέμαχος» σε ειδικό για το εργαστήριο άρθρο τα εξής: «Σχολή χειροτεχνίας άμα και άσυλον εργασίας για τας πτωχάς νεανίδας αλλά και κέντρον μορφώσεως και ηθικής διαπαιδαγωγήσεως, το Εργαστήριον Ιθάκης, ιδρύθη προ 9 ετών κατά τον Σεπτέμβριον του 1904 υπό του τότε συσταθέντος εν Ιθάκη, τη ευγενεί πρωτοβουλία της κ. Αικ. Μαρούλη Συλλόγου των Κυριών, του σκοπούντος την μόρφωσιν της γυναικός και την παροχήν εργασίας εις αυτήν. Το έργον μελετηθέν εκ των προτέρων επισταμένως και μετ’ ενδιαφέροντος παρά της αλησμονήτου πρέδρου του Συλλόγου, εξεπλήρωσε πληρέστατα τον προορισμόν του, έφερε τα ποθούμενα αποτελέσματα, εδικαίωσε καθ’ όλα τας προσδοκίας μας».
– Από το ίδιο άρθρο πληροφορούμεθα τα σχετικά με τη λειτουργία του Εργαστηρίου, τα οποία εκθέτουμε σε γενικές γραμμές παραθέτοντες μερικά του αποσπάσματα:
«Το Εργαστήριον περιλαμβάνει τέσσερα τμήματα, το της Ραπτικής ασπρορούχων, βλουζών και ειδών παιδικών lingerie, του Κεντήματος, των Δαντελών (κοπανέλια) και το των Δαντελών Κυπριακής, Filet και Irlande. Τα τμήματα ταύτα διευθύνονται υπό ειδικών διδασκαλισσών υποκειμένων εις την διευθύντριαν. Η γενική διεύθυνσις του Εργαστηρίου ανήκει εις το συμβούλιον των κυριών.

Αι μαθήτριαι κατά την σύστασιν του Εργαστηρίου (1904) ανήρχοντο εις 60, σήμερον (1914) υπερβαίνουν τας 150. Αι εισαγόμεναι διαιρούνται εις τας μαθητευομένας και τας τακτικάς εργάτιδας, αι οποίαι πάλιν χωρίζονται εις τας εντός της σχολής τακτικώς εργαζομένας, αι οποίαι είναι και αι μικρότεραι, και εις τας μεγαλειτέρας αι οποίαι τελειοποιηθείσαι μένουσιν εργαζόμενοι κατ’ οίκον. Αύται είναι παλαιαί μαθήτριαι του Εργαστηρίου ή καλής κοινωνικής τάξεως κόραι αι οποίαι, εάν θέλωσι, δύνανται να παραμένωσιν άγνωστοι. Η εργασία παρέχεται άνετος και τακτική και τούτο διότι ο σκοπός του Εργαστηρίου είναι καθαρώς φιλανθρωπικός. Ο Επισκεπτόμενος το Εργαστήριον έχει ενώπιον του ζωντανήν την εικόνα της ευεργετικής επιρροής την οποίαν τούτο εξασκεί επί της ηθικής μορφώσεως των εργατριών και επί της σωματικής των υγείας. Όλαι καλοκτενισμέναι και καθαραί, με την ομοιόμορφην λευκήν των ποδιάν, με όψιν εύθυμον, υγιά γελαστήν, κόπτουν, ράπτουν, κεντούν, χειρίζονται την σαΐταν, το βελονάκι, τα κοπανέλια με ζηλευτήν ταχύτητα και επιτηδειότητα. Και ο βαθύς παρατηρητής δύναται να διακρίνη εις τα άπειρα παιδικά βλέμματα που θ’ αντικρύση, το καμάρι, την ηθικήν υπερηφάνειαν. Ευτυχής και υπερήφανος πρέπει να λογίζεται η Ιθάκη οτι κατέχει το στερεώς θεμελιωθέν λαϊκόν ίδρυμα, το οποίον στεγάζει την τιμίαν εργασίαν και αποβαίνει συν τω χρόνω παράγων μεγάλης προόδου δια τον τόπον.
Τα προϊόντα του εργαστηρίου εκποιούνται εν Ιθάκη εις αυτό το κατάστημα και εν Αθήναις εκτιθέμενα. Αλλ’ η μεγαλειτέρα εξώδευσις γίνεται δια παραγγελιών, δια του εν Αθήναις Συλλόγου των Κυριών «Η Πρόοδος» και δια της ετήσιας εν τη πρωτευούση διοργανουμένης εκθέσεως. Όλαι εν Αθήναις παρεπιδημούντες ξένοι, οι κατ’ εξοχήν θαυμασταί της Ελληνικής τέχνης, μετ’ ιδιαιτέρας προτιμήσεως αγοράζουν πάντοτε τα εργόχειρα της Ιθάκης ως κάτι γνησίως καθαρώς Ελληνικόν. Και πράγματι, υπάρχει Ελληνικωτέρα ανάμνησις δια τον φιλέλληνα ξένον από το χαριτωμένον ανθέμιον, το οποίον με τόσην λεπτότητα εκέντησε κάποια απόγονος της Πηνελόπης στο ιστορικό μας νησί;»…
– Ναι, «ευτυχής και υπερήφανος» ελογίζετο τότε η Ιθάκη, αλλά το Εργαστήριον έσβυσε αργότερα καθώς έσβυσε και η πολύτιμος ζωή της Μαρούλη και της Κοκκίνη.
Ό,τι θέλουμε να πούμε πως μπορεί να γίνη σήμερα, βρίσκεται γραμμένο μέσα στα λίγα αποσπάσματα του τότε άρθρου της Κοκκίνη που παραθέσαμε. Και μάλιστα σήμερα μπορεί να γίνη κάτι, πολύ περισσότερο. – Το Εργαστήριο Ιθάκης μπορεί να απλώση τους κλάδους του και στα χωριά. – Ένα παράρτημά του στο Σταυρό θα κλειούσε μέσα του άλλη τόση δύναμη και άλλη τόση σκοπιμότητα. – Έχουμε δυο δικά μας σωματεία που εργάζονται για το νησί μας, Την εν Αθήναις Ένωσις των απανταχού Ιθακησίων και τον Κοινωφελή Όμιλο Ιθάκης. Είχαμε μάθει πως η Ένωσις των Ιθακησίων είχε αποφασίση τη σύσταση «Τμήματος Κυριών». Από τις ευγενικιές και πραγματικά μορφωμένες Θιακές κυρίες, λοιπόν, τις εδώ και των Αθηνών, περιμένουμε τη νεκρανάσταση του Εργαστηρίου Ιθάκης, του οποίου είναι εντελώς περιττό βέβαια ν’ αραδιάσουμε τα αναρίθμητα ωφελήματά του και το μεγάλο μέρος που θα παίξη στη γενική πρόοδο του νησιού μας. Χρειάζεται πρωτοβουλία, και μου φαίνεται πως αύτην είναι καιρός να την λάβη η Ένωσις των Ιθακησίων. Είναι καιρός να γίνη μία ιδιαιτέρα γι’ αυτό οργάνωσις, από τις Θιακές Κυρίες τις και των Αθηνών, που ν’ αναλάβη με ζήλο το ζήτημα της ιδρύσεως του Εργαστηρίου Ιθάκης. Γιατί το Εργαστήριο θα είναι μια από τις μεγάλες δόσεις δυνάμεως στην αναρρωτική περίοδο της προόδου του τόπου μας.

ΔΩΡΗΣ ΚΟΥΒΑΡΑΣ

Εφημερίδα «ΙΘΑΚΗ» Αρ. Φύλλου 38, 1 Ιουνίου 1928
Φωτογραφία: Μαθήτριες εν ώρα εργασίας, σημερινή οικία Δώρας Μουζάκη, συνοικία Γιανισκάρι, (Συλλογή Τηλέμαχου Καραβία)